Χρησιμοποιώ τη λέξη «ανακαίνιση» κι όχι «ανανέωση» ή κάποια άλλη συνώνυμη ή και παρεμφερή, επειδή ακριβώς έχει αντιμετωπίσει το συγγραφέα ΚΑΡΛΟ ΓΚΟΛΝΤΟΝΙ, το θέατρο του Γκολντόνι, μέσα από τον «Ιμπρεσάριο της Σμύρνης», σαν ένα πλήρες οικοδόμημα που το ανακαινίζει, όχι μόνο στην πρόσοψη αλλά και στα εσωτερικά του. Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ο σκηνοθέτης της παράστασης, ξανασυναντιέται με τον μεγάλο συγγραφέα της ιταλικής κωμωδίας και δικαιώνει κάθε ελπίδα όσων αγαπούν το σκηνοθέτη, το συγγραφέα αλλά και το Εθνικό Θέατρο, με τον τρόπο που εκείνος ξέρει.
Ο ΚΑΡΛΟ ΓΚΟΛΝΤΟΝΙ, του 18ου αιώνα, είναι ο αναμορφωτής ης ιταλικής κωμωδίας. Την απομάκρυνε από τον commedia dell arte των αυτοσχεδιασμών και της παντομίμας, χωρίς , όμως, να την απαρνηθεί, τους τύπους της τους μετέβαλε σε πρόσωπα, σε χαρακτήρες και σε αυτό επηρεάστηκε από τον Μολιέρο. Δεν έχει την ιδιοφυία του Μολιέρου ώστε να μείνει κλασικός από πλευράς πινακοθήκης ανθρώπων, έχει όμως τη δική του ιδιοφυΐα, δεν γράφει κωμωδία χαρακτήρων σαν κι εκείνες του Μολιέρου, γράφει όμως χαρακτήρες πάνω σε αυτό το ιταλικό είδος, από το οποίο , επαναλαμβάνω, απομακρύνεται αλλά δεν το αποχωρίζεται. Επηρεάζεται απολύτως από τη γενέτειρα του Βενετία, τα τοποθετεί σχεδόν όλα εκεί, και κουβαλά εντός του κι όλη τη βενετσιάνικη κουλτούρα που τον καθορίζει.. Κι η κουλτούρα αυτή περιλαμβάνει την όπερα, περιλαμβάνει το καρναβάλι, περιλαμβάνει την τάξη των εμπόρων που κάνει στον καιρό του τη Βενετία μεγαλη και τρανή, δεν είναι θρήσκος, μπορεί να σταιρίσεικαι τη θρησκεια , δεν είναι από τη Ρώμη για να πέφτει πάνω του βαριά η σκιά του Βατικανού, κι ως επηρεασμένος , ή μάλλον ως συνεχιστής στοιχείων της commedia , ασχολείται περισσότερο με το λαό και λιγότερο με την βενετσιάνικη αριστοκρατία .
Και βέβαια ασχολείται και με το θέατρο, το οποίο στη Βενετία έδρεψε δάφνες εκείνη τη μακρά περίοδο, κυρίως το Λυρικό, έγινε τόπος της Οπερας η Γαληνοτάτη, της ιταλικής όπερας , και….όλα αυτά, δεν τα είπα σαν να ειχα αναλάβει να γράψω το σημείωμα κάποιου προγράμματος , έτσι όπως συνηθίζεται με ιστορικές αναφορές, πλαισιολογία κλπ.. Τα είπα, επειδή είναι ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ. Εμπνέεται από αυτό τον κόσμο ο Γκολντόνι και παίρνει τη φόρα του
Και φτιάχνει την κωμωδία του Η οποία κωμωδία είναι για να διασκεδάσει. Να κάνει το θεατή να γελάσει. Το ότι καταφέρνει ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ με τον τρόπο που την έχει ανεβάσει, να βγάζει γέλιο από μια κωμωδία που γράφτηκε στα μισά του 18ου αιώνα, κι η κωμωδία αυτή δεν έχει βωμολοχίες τύπου Αριστοφάνη ώστε το κοινό να γαργαληθεί από εκεί, δεν έχει βέβαια ούτε τη σκέψη του Μολιέρου που καυτηριάζει δομές και το γελιο εκεί εκφράζεται ενίοτε με το μειδίαμα, εδώ ακολουθεί αυτό που λέμε κωμωδία. Απο εκεί που το κληρονόμησε. Τους σαλτιμπαγκους, τους αρλεκίνους, τις πριμαντόνες μέσα από τον κόσμο της όπερας, τους ιμπρεσάριους, τους ανακατεύει όλους αυτούς μαζί και βγάζει γέλιο με ένα τρόπου που επιπόλαια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και φαρσικός. Δεν είναι φαρσικός. Είναι «παράλογος». Είναι η διόγκωση των κωμικών καταστάσεων που καθώς οδηγεί στην άλλη μεγάλη ιταλική παράδοση, το «γκροτέσκο», αλλάζει πορεία κι ακολουθεί τον ανάλαφρο δρόμο του κωμικού παραλογισμού κι όχι τη βαρύνουσα κατάσταση του κωμικού γκροτέσκο.
Σε ένα λοιπόν τέτοιο θίασο μας μπάζει ο Γκολντόνι, με όλα τα παρασκηνιακά του κόσμου της όπερας, με ένα κατεργάρη ιμπρεσάριο, με τις τρεις πριμαντόνες να μαλώνουν για το ποια θα είναι η πραγματική, αυτή που θα δικαιολογεί το prima donna, αυτή που θα είναι πραγματική prima, που θα τραγουδά τον πρώτο ρόλο…και πολλούς ακόμα χαρακτήρες, οι οποίοι θα αποβούν χρήσιμοι στην εκτύλιξη της κωμωδίας , κι η «σύγκρουση», για να το πάμε κι…αριστοτελικά, αυτό δηλαδή που θα μας οδηγήσει στην κύρια υπόθεση του έργου, είναι ο ερχομός ενός ιμπρεσάριου από τη Σμύρνη. Ενός Τούρκου ο οποίος δεν έχει ιδέα από Τέχνη, για τα λεφτά του τον θέλουν, κι εκείνος τους θέλει για τη ματαιοδοξία του αλλά και για τον ποδόγυρο κι όλο αυτό είναι για να πάρει τον εν λόγω θίασο υπό την οικονομική κι όχι μόνο προστασία του, και να τον οδηγήσει στη Σμύρνη- α ρε πατρίδα!! Η οποία είναι λίκνο πολιτισμού, καλοζωίας, διασκέδασης κι η Βενετία την γλυκοκοιτάζει και την ανταγωνίζεται..
Και να κι ο Τούρκος στη Δύση. Να κι ο κοινωνικός χαρακτήρας, να και το πλαίσιο.
Και στήνεται έτσι η κωμωδία Με αυτά τα υλικά.
Αυτά τα έργα, αυτό το ΕΙΔΟΣ για να εκφραστώ πιο συγκεκριμένα, θέλουν φαντασία για να δικαιώσουν την αποστολή τους Να την ολοκληρώσουν και να η δικαιώσουν. Διαφορετικά, κάνουν «παλιά». Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ είναι τέτοια περίπτωση. Αφενός μεγάλης θεατρικής κατάρτισης κι αφετέρου φαντασίας. Δεν συγκρίνω αλλά ως προσωπική μου αναφορά το λέω, ότι ένιωθα έτσι παιδάκι, όταν πρώτο - ανακάλυπτα το θέατρο στις παραστάσεις του ΑΛΕΞΗ ΣΟΛΟΜΟΥ και του ΜΙΝΩΟΣ ΒΟΛΑΝΑΚΗ. Με μάγευε η φαντασία.
Το ίδιο συνέβη και με τον Παπαβασιλείου από όταν τον πρωτογνώρισα καλλιτεχνικά, τότε στου Βογιατζή. Κι ό,τι είδα δικό του ήταν προιόν αυτής της ξέφρενης απ΄τη μια και ταυτόχρονα ελεγχόμενης από τη Γνώση φαντασίας.
Η παράσταση του «Ο ΙΜΠΡΕΣΑΡΙΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ» με μέθυσε. Την έχει στησει σαν μπαλέτο, από πλευράς συντονισμού και ρυθμού ΑΛΛΑ’…ΑΛΛΑ’. .έχει και κάτι ακόμα. Το πως έχει χειριστεί , διαχειριστεί και μεταχειριστεί τα υλικά μέσα από το έργο για να λειτουργήσει την παράσταση.. Με σκηνογραφική κι ενδυματολογική αντίληψη υψηλού γούστου αλλά θα μπορούσες να την πεις και.. μεταμοντέρνα, αν κι ο όρος έχει παραχρησιμοποιηθεί έως και καταχρηστικά. Το σκηνικό δεν αναπαριστά αλλά ΥΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ. Κι εδώ έρχεται ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΜΕΝΤΗΣ που αναλαμβάνει και τα δυο καθήκοντα, των σκηνικών δηλαδή και των κοστουμιών, για να υλοποιήσει τη σκηνοθεσία του Παπαβασικείου. Το σκηνικό υποδεικνύει κάτι αφαιρετικό και με ασπρόμαυρη βάση, σε φωτεινή διάθεση, ώστε να υποδεχθεί τα ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ. Και τα κοστούμια είναι σαν άσκηση ύφους πάνω στο βενετσιάνικο θέατρο, στη βενετσιάνικη όπερα, στην commedia dell arte, στο βενετσιάνικο καρναβάλι…Τι ύφους άσκηση; Αφαιρετικού!! Κρατά στοιχεία και καταλήγει σε μια ζωγραφική διότι υπάρχει κι αυτή η αίσθηση, της βενετσιάνικης ζωγραφικής, κι όλα αυτά συνθέτονται. Υποδεικνύονται. Δεν αναπαριστουν ούτε τα κοστούμια. Δεν είναι ρούχα από εκείνα που νοικιάζεις σε κάποιο βεστιάριο.. Κι αν είναι,καταφέρνουν και ξεγελούν. Δεν είναι «στολές». Είναι η σύνθεση που κάνει το έργο, παράσταση. Παράσταση συγκεκριμένη, του συγκεκριμένου σκηνοθέτη. Φέρνει και το ΦΩΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΟ να του κάνει την κινησιολογία, τη χορογραφία .. Κι όλα αυτά σιγά σιγά, καθώς στήνονται, εναρμονίζονται. Μεταξύ τους. Κι αρχίζει και λειτουργεί σαν ψευδαίσθηση μπαλέτου. Διότι έχει και μουσικά όργανα επι σκηνής τα οποία συνδέονται με ρόλους,κι εκτελούν ζωντανά κάποιες παρτιτούρες., Όλα αυτά απολήγουν σε μια ΕΥΕΞΙΑ, σε μια παράσταση που σου ανοίγει την ψυχή από ομορφιά, διασκέδαση και πνευματικότητα την οποία βγάζει το είδος της φάρσας- ας το πούμε κι έτσι. Αυτός ο παραλογισμός του αστείου σε υψηλή αισθητική. Και με υιοθέτηση του ΦΑΝΤΑΙΖΙ στοιχείου
Και πιάνουμε και τον θίασο. ΘΕΜΗΣ ΠΑΝΟΥ; Ο Τούρκος; Τι ηθοποιός είναι αυτός. Για μια ακόμα φορά. Το λέω επειδή εδώ παίζει κωμωδία που δεν είναι και το είδος στο οποίο τον έχουμε συνηθίσει. Την παίζει την κωμωδία και βγάζει το γέλιο χωρίς ούτε ένα μορφασμό, αλλα και χωρίς να παριστάνει τον ανέκφραστο Μπάστερ Κήτον. Όχι!!!! Ξέρει να το χειρίζεται κωμικά αλλά με αφαίρεση.
Σε άλλο ύφος ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΥΛΩΝΑς, άλλος ένας θαυμάσιος ηθοποιός, , εχει να στηρίζει την αντίθεση των δυο …ιμπρεσάριων.. Ο Μυλωνάς πρέπει να βγάλει τον «παγαπόντη» , τον Βενετσιάνο, ο Πάνου τον άξεστο Τούρκο αλλά με φινέτσα παραστσης.
Οι κοπέλες . Οι πριμαντόνες. ΑΓΟΡΙΤΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ. Είναι η «Τονινα» με τα μαλλιά αφάνα». Τι κωμικός!!!! Και με τι μέτρο. Κάπου διάβασα ότι έχει πάρει βραβείο «Αννα Καλουτα» . Αν σας πω ότι μου τη θύμισε στο πως διαχειριζόταν το κωμικό της. Και βασικά, όχι τόσο την Αννα όσο τη Μαρία, την αδελφή της. Είμαι λίγο παλιότερος και την έχω προλάβει, αν και σε πολύ παιδική ηλικία. Το μέτρο βεβαια της Οικονόμου δεν το είχαν εκείνες, εκείνες ήταν νουμερίστες. Αυτή εδώ είναι ηθοποιός ρόλου με άλλου τύπου ενέργεια. Η ΙΩΑΝΝΑ ΜΑΥΡΕΑ. Η άλλη πριμαντόνα, κι αυτή παίζει το κωμικό χωρίς να το μορφάζει. Η ΔΑΦΝΗ ΛΑΜΠΡΟΓΙΑΝΝΗ. Κι εδώ έλαμψαν οι χαμηλοί κωμικοί της τόνοι. Πάμε στους άντρες…ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ ΧΑΝΟΣ, ΛΑΕΡΤΗΣ ΜΑΛΚΟΤΣΗΣ, ΣΤΡΑΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ- τι ωραία που σκτσάρισαν τις αλα commedia dell arte ανθρώπινες γελοιογραφίες τους. ζωντάνεψαν ο δε ΣΠΥΡΟΣ ΜΠΙΜΠΙΛΑΣ έκανε μια εμφάνιση που το κοστούμι παρέπεμπε σε πρόσωπο χωρίς να παραπέμπει όμως κι ο ρόλος - ήταν μια εξαίρετη πινελιά με ανεπαίσθητη αναφορά. Κι από κει και πέρα, η Σοπράνο, η Χανούμισα, το Γιουσουφάκι, ο Σκηνογράφος, ο Ακροβάτης κι άλλοι κι άλλοι κι άλλοι, όλοι αυτοί είναι στοιχεία της υπέροχης εικόνας και συμμετέχουν , πολλοί από αυτούς και στα επί Σκηνής μουσικά όργανα.
Στη Μουσική ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΣΟΣ συνέβαλε στη δουλειά του Ευαγγελινού, κι όχι μόνο εκεί , αλλά συνολικά στην «μπαλετοποίηση» της αίσθησης, ο δε ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ, έδωσε την τελική υπογραφή της ευεξίας , με το πως φώτισε όλο αυτό τον υπέροχο κόσμο. Απλωσε το φως για να φωτίσει τη φαντασία των χρωμάτων
Όπως το γράφω και στον τίτλο: ΜΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΕΥΕΞΊΑΣ