Διότι το φίλο μας το Νίκο – κι όταν μεταχειρίζομαι τη λέξη «φίλος» δεν περιορίζομαι στους οικείους αλλά στο σύνολο των «σινεφιλ», των αληθινά ψαγμένων- πολύ τον ταλαιπώρησαν εκεί πάνω.
Όμως υπάρχουν δύο κατηγορίες «ψαγμένων». Αυτοί που αναζητούν μέσα από τα έργα κάτι να βρουν κι εκείνοι που βαφτίζονται «ψαγμένοι» από εκείνους που τους κατευθύνουν. Τώρα μέσα από «αστεράκια», στα χρόνια της «Συμμορίας» και τα πιο πριν αλλά και λίγο μετά, από «τσιτάτα» μιάς συγκεκριμένης κριτικής αντίληψης. Η οποία δεν ασχολείται με τα έργα διότι πιθανόν να μην καταλαβαίνει από αυτά αλλά από «εντάξεις» και δη κομματικές.
Στα χρόνια του Νίκου οι «εντάξεις» ήταν στην ημερήσια διάταξη. Απαραίτητη προυπόθεση, θα έλεγα. Διαφορετικά δεν σε έπαιζαν. Ο Νίκος μόνο ενταγμένος δεν ήταν. Κι επειδή ήταν πολύ μπροστά τον ζήλευαν και τον λοιδορούσαν. Κυρίως τον ζήλευαν ακριβώς γι αυτό, ως ανένταχτο εξού κι οι φθόνοι προέρχονταν από μεριάς θεωρητικών κι όχι συναδέλφων του. Ναι, οι συνάδελφοι του, τουλάχιστον πάρα πολλοί , για να μην το γενικεύσω, τον εκτιμούσαν βαθύτατα ως σκηνοθέτη. Βέβαια, οι ενταγμένοι κάπου χαίρονταν που αυτός μένει ανένταχτος άρα κι ακίνδυνος.
Πάντως, οι νομενκλατούρες κι οι κρατούντες τον σταύρωναν.
Τι είχε ακούσει αυτή η φουκαριάρα (που μόνο φουκαριάρα δεν είναι αλλά… τέλος πάντων) «Γλυκιά συμμορία» τότε στο Φεστιβάλ του 1983. Και για να καταλάβετε την εξέλιξη της γελοιότητας σας λέω ένα μόνο: Πως αυτή η ταινία που επιλέχθηκε στην 20άδα των αθανάτων του «100 χρόνια ελληνικός κινηματογράφος» ήταν Η ΜΟΝΗ που ΔΕΝ βραβεύτηκε με το έπαθλο της σκηνοθεσίας.
Ω, ναι. Διότι με το Νίκο συνέβη το εξής παράδοξο. Να είναι ο πιο πολυβραβευμένος από όλους τους Ελληνες σκηνοθέτες, να έχει πάρει ΠΕΝΤΕ φορές το βραβείο σκηνοθεσίας αλλά ΚΑΜΜΙΑ το βραβείο της καλύτερης ταινίας.
Μα φυσικά, διότι το βραβείο καλύτερης ταινίας συνοδευόταν στα χρόνια του Νίκου από σημαντικό χρηματικό ποσόν. Και θεωρούσαν ότι δι αυτού του τρόπου του έκαναν ζημιά, ότι του στερούσαν τα λεφτά δηλαδή. Με το βραβείο σκηνοθεσίας νόμιζαν ότι «ζύγιζαν» τις ισορροπίες εντός κριτικής επιτροπής διότι όλο και κάποιος σκηνοθέτης θα βρισκόταν εκεί μέσα κι από ντροπή θα εισηγείτο «τουλάχιστον ας του δώσουμε το βραβείο σκηνοθεσίας»
Στη «Γλυκιά συμμορία», όμως, του είχαν αρνηθεί κι αυτό!
Διότι στα προηγηθέντα «Κουρέλια τραγουδάνε ακόμα» τον είχαν διασύρει ως «χολυγουντιανό απολογητή», ως «εκπρόσωπο των καλοταισμένων Κηφισόπαιδων», του αρνιόνταν ότι εκπροσωπούσε με τα έργα του γενιά αφού «δική μου γενιά ήταν οι Λαμπράκηδες οι οποίοι σκοτώνονταν στους δρόμους « έγραφε κάποια που με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ εξελίχθηκε σε φανατική ΠΑΣΟΚα ενώ σύσσωμος ο αριστερός Τύπος τον έβλεπε κι εγώ δεν ξέρω ως τι , πάντως βραβείο σκηνοθεσίας του έδωσαν. Ενώ αλλού είχαν χαρακτηρίσει την ταινία ως «Ελληνική «Γρανίτα από λεμόνι» επειδή χρησιμοποιούσε νοσταλγικά τραγούδια μιάς εποχής …Στη «Γλυκιά συμμορία» του την είχαν στημένη. Τι τις «Ερυθρές ταξιαρχίες» θυμήθηκαν, τι ότι οι «ήρωες του δεν συμμετέχουν στις παραγωγικές διαδικασίες» είχαν πεί κάποιοι άλλοι, για «εμμονές με το Χόλυγουντ» έλεγαν …και ….και …και…
Α, ο Νικολαίδης ήξερε πράγματι πολύ καλά το Χόλυγουντ. Κι είχε δει τόσο Χόλυγουντ όσο δεν είχε δει όλο το Χόλυγουντ μαζεμένο. Μόνο που ο Νικολαίδης τα είχε μελετήσει όλα αυτά ως κινηματογράφο κι είχε προχωρήσει στα δικά του ποιητικά, σκληρά, προφητικά οράματα.
Όταν δεν μπορούν να τα βάλουν με τις γνώσεις σου και με την αξία σου, τότε ψάχνουν να βρουν την «κατάλληλη» ταμπέλα μέσω της οποίας νομίζουν ότι θα σε απαξιώσουν. Κι αυτό φαίνεται από το ότι οι πολέμιοι του δεν ήξεραν από σινεμά. Διότι αν ήξεραν, το πρώτο που θα γνώριζαν θα ήταν ότι αυτό που μιλάει τελευταίο είναι το ΙΔΙΟ ΤΟ ΕΡΓΟ.
Σήμερα μπορεί να καταλάβει κανείς ακόμα καλύτερα την αξία της «Γλυκιάς συμμορίας». Το διαπίστωσα στην πράξη, μέσα στην αίθουσα, που πήγα και παρακολούθησα την ταινία. Η αίθουσα φίσκα. Και το κοινό κάτι ανάμεσα σε άτομα που δεν είχαν γεννηθεί όταν πρωτοπαίχτηκε και σε εκείνους που κι αν είχαν γεννηθεί θα ήταν πολύ μικροί και δεν την είχαν δει ποτέ στη μεγάλη οθόνη.
Είδα πως τους «μιλούσαν» οι ευφυείς ατάκες του, είδα πως είχαν κατανοήσει οι σημερινοί ότι υπάρχει σενάριο κι από πού ζουν τα μέλη που απαρτίζουν αυτή τη «γλυκιά συμμορία» διότι τότε, μέσα στην υπόλοιπη επιθετικότητα και άγνοια, του χρέωναν ακόμα και το «που βρίσκουν τα λεφτά αυτοί και ζουν έτσι»
Εβλεπα, πως είχε αναδείξει τους ηθοποιούς, πως είχε αναδείξει την Δέσποινα Τομαζάνη σε grand- dame, τον Τάκη Μόσχο σε φοβερό τυπά που του άνοιγε δρόμο, τον Τάκη Σπυριδάκη σε ταλέντο που συνέχισε, την Δώρα Μασκλαβάνου σε αλαβάστρινη κούκλα όπως δεν την ξανάδαμε ποτέ από άλλον σκηνοθέτη.
Είδαμε τη συνεργασία με τον διευθυντή φωτογραφίας Αρη Σταύρου σε μια μοναδική φωτογραφία εσωτερικών χώρων όπου φυσικά τα χρώματα απέρρεαν από τον σκηνικό διάκοσμο που ήταν άπαικτος. Ακούσαμε μια μουσική από τον Γιώργο Χατζηνάσιο που κανένας άλλος σκηνοθέτης δεν του είχε ζητήσει ποτέ τέτοια- στην καλύτερη περίπτωση το επαναλαμβανόμενο μοτίβο ενός ωραίου τραγουδιού.
Είδαμε μια δουλειά στο μοντάζ με τον Ανδρέα Ανδρεαδάκη υψηλού «αμερικάνικου» επιπέδου, κι ένα ήχο από τον Μαρίνο Αθανασόπουλο σχεδόν πρωταγωνιστή.
Είδαμε με άλλα λόγια τι σήμαινε Νικολαίδης διότι αυτό που συνέβαινε στο πανί έβγαινε από τα χέρια ενός ικανού κι ανήσυχου ανθρώπου που ήταν εκτός από σκηνοθέτης και γεννημένος συγγραφέας.
ΕΙΔΑΜΕ ΤΗ «ΓΛΥΚΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ» ΣΤΟ ΕΤΟΣ 2014. Κι ανήκε ΚΑΙ σε αυτό το έτος.
ΥΓ. Αφησα επίτηδες απέξω την ΜΑΡΙ ΛΟΥΙΖ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ διότι ήταν κάτι πολύ παραπάνω από τα creditσκηνογράφου κι ενδυματολόγου που της δίνει ο Νίκος στην ταινία. Πολύ παραπάνω…
