Το μεγάλο οικονομικό πρόβλημα στην ΚΟΥΒΑ δεν ξέσπασε το 1961 με το εμπάργκο των Αμερικάνων.

Μα το 1991 με την κατάρρευση του ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΜΠΛΟΚ και την διάλυση της   ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Τότε είναι που βρέθηκαν οι Κουβανοί «στον άσο» που λέμε, ξέμειναν από «πελάτες». Δεν είχαν που να διαθέσουν τα προιόντα τους και δεν έπεσε τότε φτώχεια απλώς , μα κανονική ΠΕΙΝΑ.

Μου είπαν ότι η περίοδος 1991-1995 με ’96 ήταν η τραγικότερη περίοδος στην οικονομική ΙΣΤΟΡΙΑ του νησιού.

Είναι τότε που εκδηλώθηκε μαζική μετανάστευση προς τις ΗΠΑ και το Μεξικό, βασικά προς το Μαιάμι, όπου αφενός βρίσκονταν Κουβανέζοι αντικαθεστωτικοί από τα προηγούμενα χρόνια (εκείνοι – κάποιοι εξ εκείνων- που είχαν πάρει μέρος και στις επιχειρήσεις των Αμερικανών στον Κόλπο των Χοίρων για την καταστολή της Επανάστασης) κι οι συγγενείς αλλά κι οι μη συγγενείς, έσπευδαν να τους βρουν.

Είναι τότε που διαβάζαμε κι εμείς εδώ στις εφημερίδες ή βλέπαμε εικόνες στην τηλεόραση με τις αυτοσχέδιες σχεδίες να θαλασσοδέρνονται στον Ατλαντικό Κουβάνοι λαθρομετανάστες και φυγάδες , για μια καλύτερη τύχη, στους απέναντι.

Είναι τότε που πνίγονταν  εκείνοι οι πολλοί που δεν κατάφερναν να φτάσουν στον προορισμό τους ή που αποδεκατίζονταν από τους καρχαρίες.

Ω, οι καρχαρίες είναι εκεί μιά  δεδομένη πραγματικότητα. Λίγο να απομακρυνθείς από τις ακτές, πέφτεις στον Κόλπο του Μεξικού κι εκεί σε περιμένουν να σε καταβροχθίσουν.

Οργανώνονταν μαζικές αποδράσεις από την Κούβα για την αντιμετώπιση της πείνας.

Λέγεται πως κι ο ίδιος ο Φιντέλ, από ένα σημείο κι ύστερα , έκανε τα στραβά μάτια και τους άφηνε να φεύγουν ενώ επισήμως υποτίθεται πως διώκονταν.

Τους άφηνε , όμως, να φεύγουν, εκείνους που δεν ήθελαν να μείνουν ακριβώς επειδή, όπως μου εξήγησαν ΠΟΛΛΟΙ, σε όλα τα μέρη του νησιού τα οποία επισκέφτηκα, το επισιτιστικό ζήτημα είχε γίνει ζωτικής σημασίας . Και βλέποντας αυτή την απελπισμένη στάση του κόσμου, άφηνε να την κοπανάνε.

Σε διάφορα σημεία της χώρας, σε όχθες ποταμών (κι είναι γεμάτη ποτάμια η Κούβα και μερικά πολύ επιβλητικά κι απείρως γοητευτικά) οργανώνονταν νύχτα οι αποδράσεις με σχεδίες. Υπήρξαν και περιπτώσεις επιτήδειων που διακινούσαν λαθρομετανάστες, είτε ύποπτοι ντόπιοι είτε κι εμιγκρέδες του Μαιάμι , οι οποίοι και τα «κονομούσαν από την απελπισία του κόσμου , υπήρχαν όμως κι οι δωρεάν αποδράσεις της απόγνωσης. ΚΙ αυτές ήταν κι οι περισσότερες διότι και πριν το χρήμα δεν έρρεε στην Κούβα , τουλάχιστον με τρόπο τέτοιο ώστε ο καθένας να έχει έτοιμη οικονομικά την παράνομη μετανάστευση του.

Τότε λοιπόν ο Φιντέλ κάπου θορυβήθηκε κι αποφάσισε πως αφού θέλουν να φύγουν ,άστους να φύγουν. Προκειμένου να μείνουν, να είναι δυσαρεστημένοι, κι η πείνα είναι πάντα κακός σύμβουλος, και να του γίνει καμιά εξέγερση την οποία να μην μπορεί να καταστείλει, καλύτερα να φύγουν. Και μου είπαν ότι σε κάποιες περιπτώσεις βοηθούσαν τις αποδράσεις κι οι μπάτσοι και μάλιστα με άνωθεν, σιωπηλή εντολή.

Μου το αποκάλυψε «μπάτσος» στο Τρινιντάτ, πως ο ίδιος είχε συμμετάσχει σε  οργάνωση επιχειρήσεων τέτοιου τύπου κι ότι τη νύχτα φύλαγε κατά κάποιο τρόπο σκοπιά γύρω από μια περιοχή με μικρή όχθη, όχι για να εμποδίσει αλλά για να διευκολύνει…

Πως μου το αποκάλυψε;

Ηταν φίλος του «portero» του ξενοδοχείου κι ερχόταν το βράδυ, έκαναν παρέα με τον «portero», με τον οποίο είχα πιάσει παρτίδες και με είχε διευκολύνει  στις μετακινήσεις μου εντός της περιοχής, κι έβγαιναν στο δρόμο και κάπνιζαν. Ο «portero» ήταν του Κόμματος, λάτρης του Φιντέλ, ταγμένος στην Επανάσταση.Ετσι πιάσαμε και τις φιλίες με τον «μπάτσο» κι έτσι μου έδωσε την συγκεκριμένη πληροφορία.

  Δεν είχαν που να διαθέσουν τα προιόντα τους. Καταρχάς είχαν χάσει τον κυριότερο πελάτη, που ήταν η Σοβιετική Ενωση και κατεπέκταση κι οι άλλες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ της Ευρώπης.Δεν είχαν που να διαθέσουν τη ζάχαρη κι είναι βασική πηγή εσόδων. Όταν διασχίζεις το νησί τρελαίνεσαι με τις απεριόριστες εκτάσεις ζαχαροκάλαμου- από εκεί,άλλωστε, βγαίνει και το ρούμι. Δεν είχαν αγοραστή για κανένα απολύτως προιόν που παράγει ο τόπος.

Κι όμως, κατάφεραν και στάθηκαν στα πόδια τους.

Το «πως», το καταλαβαίνεις όταν ταξιδεύεις μέσα στη χώρα. Αφενός η βλάστηση που είναι μοναδική αλλά είναι κι «από Θεού»( από το 1992 καταργήθηκε η αθεΐα στην Κούβα, με επίσημη «πράξη» από τον ίδιο τον Κάστρο, οπότε μπορώ να επικαλεστώ τη φράση – χαχαχα!) διότι το νησί βρίσκεται στην υποτροπική ζώνη, κάτω από τον Τροπικό του Καρκίνου, άρα η βλάστηση καλείται να οργιάζει, από την άλλη, όμως… Από την άλλη, όμως, αφήνουμε τον Θεό και πιάνουμε τον Ανθρωπο διότι όλη αυτή η γη έχει καλλιεργηθεί από τους ανθρώπους, συγκινείσαι διαπιστώνοντας πόσο αγαπούν αυτή τη γη, σε εντυπωσιάζει το γεγονός πως δεν έχουν αφήσει ακαλλιέργητη ούτε μισή σπιθαμή γης.

Κατέφυγαν λοιπόν στους εαυτούς τους οι πολλοί που έμειναν κι έπεσαν με τα μούτρα στο να παράγουν οι ίδιοι αυτό που θα καταναλώνουν.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι αυτό που συνέβη με την Ιατρική, εξ αιτίας εκείνης της κρίσης.

Διοτι εκτός των άλλων, ξέμειναν κι από φάρμακα.Το εμπάργκο ξαφνικά είχε μετατραπεί σε παγκόσμιο από τη στιγμή που είχαν αλλάξει τα καθεστώτα στην ανατολική Ευρώπη κι η άλλοτε Σοβιετική Ενωση είχε διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη από την εποχή του…. Ιβάν του Τρομερού.

Τότε, οι Κουβανοί επιστήμονες, οι Κουβανοί γιατροί, όχι η….. Κυρά μας η μαμή, κατέφυγαν κι αυτοί στην γη και στον τόπο. Κατέφυγαν στα βότανα τους. Κι από αυτά άρχισαν να πειραματίζονται σε νέα φάρμακα και κατασκεύασαν  καινούργια… Ένα από αυτά είναι και το ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ. Ενός συγκεκριμένου είδους σκορπιού που ζει  σε συγκεκριμένη  περιοχή,όχι σε όλο το νησί, κι από τον οποίο «εξήγαν» το δηλητήριο του και το φάρμακο που έφτιαξαν από αυτόν, αναστέλλει ή και θεραπεύει τελείως τον καρκίνο ενώ σε τελευταία στάδια μπορεί απλώς να τον παρατείνει. Το φάρμακο αυτό ήταν από τα επιτεύγματα των Κουβανών γιατρών, έγινε γνωστό σε διεθνή ιατρικά συνέδρια, αναγνωρίστηκε από τους επιστήμονες αλλά δεν του δίνουν άδεια οι εταιρείες φαρμάκων! Ωστόσο, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία στέλνουν κόσμο εκεί για θεραπεία κι αυτή τη στιγμή η Κούβα μαζί με το Ισραήλ θεωρούνται οι δύο πιο προχωρημένες ιατρικά χώρες στην αντιμετώπιση του καρκίνου.

Επίσης και στην Καρδιοχειρουργική προχώρησαν πολύ με δικά τους πράγματα…. και κάπως έτσι αντιμετώπισαν την κρίση και την πείνα που πήγαινε να τους αφανίσει.

Το θέμα της Ιατρικής πάντως είναι κάτι που σε εντυπωσιάζει βαθύτατα- τουλάχιστον εμένα.

Καταρχήν ΤΑ ΠΑΝΤΑ παρέχονται ΔΩΡΕΑΝ!

Το δεύτερο και σημαντικό είναι πως από την πρωτεύουσα Αβάνα ως τις άλλες μεγάλες πόλεις, την ενδιάμεση κωμόπολη και το τελευταίο κεφαλοχώρι, σε υποδέχεται POLYCLINICO. Σε κάθε μέρος, αυτό που δεσπόζει είναι μία ΠΟΛΥΚΛΙΝΙΚΗ.Και χρειάστηκε να ζητήσω κάτι ασήμαντο στο Τρινιντάντ για να ανακαλύψω πως στην Κούβα δεν υπάρχουν φαρμακεία. Συγκεκριμένα , ζήτησα από την reception λίγο οινόπνευμα , για να καθαρίσω κάτι. Μου είπαν πως δεν έχουν, ρώτησα που βρίσκεται το πλησιέστερο φαρμακείο και μου απάντησαν ότι δεν υπάρχουν φαρμακεία, πηγαίνουν απευθείας στο νοσοκομείο. Από μια ασπιρίνη για τον απλό πονοκέφαλο ως κάτι πιο σύνθετο και περιπεπλεγμένο. Πηγαίνουν στο νοσοκομείο κι εκεί ο γιατρός τους  δίνει αυτό που χρειάζονται. Κι ανάλογα την περίπτωση ή την πάθηση,  κι ό,τι προκύψει από την εξέταση, προχωρούν στα περαιτέρω , πάντα εντός νοσοκομείου.

«Καλά, κι ένας ξένος, όπως εγώ αν ξαφνικά χρειαστεί κάτι;»

Η απάντηση: «Αν είναι κάτι επείγον, απευθείας στο νοσοκομείο. Διαφορετικά,αύριο το πρωί στις 11 ο γιατρός του ξενοδοχείου πιάνει δουλειά, με κανονικό ωράριο, καθημερινά»

Τότε το συνειδητοποίησα. Είχα δει και στην Αβάνα στο ξενοδοχείο που έγραφε κάτι για γιατρό αλλά δεν είχα δώσει σημασία. Στο Τρινιντάντ μου εξήγησαν ότι στα ξενοδοχεία στην Κούβα (στην ερώτηση μου « σε όλα;», μου απάτησε καταφατικά αλλά δεν ξέρω αν έπιανε κι εκείνα που δεν έχουν «αστεράκια») μαζί με όλες τις υπηρεσίες όπως είναι το «room service», o«concierge», το «housekeeping» κλπ, υπάρχει κι ο «γιατρός του ξενοδοχείου» Ο οποίος δουλεύει κανονικό ωράριο. Ξεκινά στις 11 το πρωί- τα μαγαζιά ανοίγουν στις 12.30, το ξανάπα, ίσως το επαναλάβω και σε επόμενα δημοσιεύματα.

Επίσης, στην Αβάνα , πριν πάω στο Τρινιντάντ και πάρω την πληροφορία, είχα επισκεφτεί δυο «Μουσεία Φαρμακείων», στην Ομπέσπο, που είναι κατά κάποιο τρόπο η Ερμού τους (σε εξαθλιωμένη, όμως, βερσιόν) κι εκεί βρίσκεται και το ξενοδοχείο που έμενε ο Χεμινγουέι, το «Ambos Mundos», πριν αγοράσει δικό του σπίτι κι είχα εντυπωσιαστεί. Φαρμακεία του παλιού καιρού, με εκπληκτικά βάζα μιάς άλλης εποχής, περισσότερο έμοιαζε με γκαλερί παρά με φαρμακείο. Εκεί γύρω βέβαια αφθονούν οι γκαλερί, όπως και σε όλο το νησί, τρελάθηκα με τη ζωγραφική τους, θα τα πούμε άλλη φορά για αυτό, κονόμησα κι ένα πορτραίτο που μου το έφτιαξε Κουβανή θαυμάστρια στην Plaza Vieja. Καθόμουν κι έπινα μια μπύρα και ξαφνικά έρχεται μια κοπέλα, μου φέρνει το πορτραίτο μου και μου λέει «Σε έβλεπα. Μου άρεσες. Σε ζωγράφισα. Δικό σου». Και μου το έδωσε. Ετσι απλά!

Δεν είχα προσέξει λοιπόν ότι γύρω δεν υπήρχαν άλλα φαρμακεία. Μετά έμαθα.

Ωστόσο, παρά τα επιτεύγματα στην Ιατρική, παρά τη δωρεάν παροχή της στους πολίτες, ο μισθός του ιατρού είναι 80 πέσος. Κάτι λιγότερο από 80 ευρώ. Το μήνα!

Όπως καταλαβαίνετε, έχουμε να πούμε πολλά.

Το ταξίδι συνεχίζεται και συλλέγονται πληροφορίες. Κάπως έτσι