Αρχίζοντας από τις τελευταίες, τις διακρίσεις δηλαδή, να πω ότι κι οι δύο είναι ταινίες σκηνοθετών που γράφουν και τα σενάρια τους κι είχαν προταθεί αποκλειστικά για  βραβείο σεναρίου αμφότερες. Η αμερικάνικη στα Οσκαρ, η πολωνική στα Ευρωπαικά. Κι ότι όπως ο Αμερικανός Μάικ Μίλς είναι πιο δυνατός ως σεναριογράφος παρά ως σκηνοθέτης, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τον Πολωνό ΤΟΜΑΣ ΒΑΣΙΛΕΒΣΚΙ. Ο οποίος Βασιλέβσκι, ως ντύσιμο,στυλ και κοινωνική εικόνα έχει κάτι το πολύ μοντέρνα εξεζητημένο κι όταν τον γνωρίζεις δεν φαντάζεσαι ότι θα έκανε τέτοιου είδους ταινία.

Το φιλμ διαδραματίζεται- «αναφέρεται» ίσως να ήταν το σωστότερο ρήμα- στο έτος 1990, στην Πολωνία όπου τελειώνει κι εκεί ο Κομμουνισμός μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Κι η Πολωνία φεύγει από την σοβιετική κηδεμονία που της ήταν αφόρητα μισητή.

Επιτρέψτε μου εδώ μια παρένθεση: Όταν ο Αντρέι Βάιντα ψέλιζε και στη συνέχεια πρόβαλε καταγγελίες εναντίον του κομμουνιστικού καθεστώτος, οι κριτικοί κι οι θεωρητικοί της αριστερής καθοδήγησης του ασκούσαν επιθετικό λογοκριτικό έλεγχο και το περνούσαν το μήνυμα και στους ημιμαθείς ή αδαείς, κυρίως όταν έπιανε στο στόμα του τον Λεχ Βαλέσα, ως να ήταν …καλλιτεχνικό στοιχείο. Σήμερα πλέον είναι επίσημο το πόσο αντικομμουνιστική χώρα ήταν και είναι η Πολωνία, ίσως η πιο αντικομουνιστική μαζί με την Ουκρανία , από όλες τις χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Οι αριστεροθεωρητικοί που πλέον εξέλιπαν, έσπειραν τον κόσμο με παπαγάλους οι οποίοι και σήμερα βλέπουν καχύποπτα τα φιλμ του Βάιντα αλλά όχι των λοιπών Πολωνών που τους προσπερνάνε…’Η, τους έχουν τελειώσει οι θεωρητικοί εκείνοι για να δώσουν καθοδήγηση στους παπαγάλους, οπότε από μόνοι τους δεν έχουν τι να πουν παρά μηρυκάζουν εναντίον του Βάιντα και του Βαλέσα.

Κλείνει εδώ η παρένθεση.

Μια τέτοια Πολωνία μας δείχνει κι αυτό το φιλμ, μια Πολωνία την επαύριο της αλλαγής, όπου η αλλαγή αυτή δεν έχει προλάβει ακόμα να γίνει απολύτως συνειδητή. Και στρέφει τον προβολέα στις ιστορίες τεσσάρων γυναικών που συνδέονται κατά το άμεσο ή και το έμμεσο μεταξύ τους και πράγματι μας δείχνει εικόνες ζωής, αναλύσεις χαρακτήρων…. Περίπου με τον ίδιο τρόπο που και το αμερικάνικο φιλμ μας έδειχνε τις ιστορίες των δικών του γυναικών στην εποχή του «πανκ» κινήματος.

Από μεριάς χαρακτήρων κλπ, καμία αντίρρηση, το φιλμ βαδίζει ανιχνευτικά. Από την άλλη, όμως, όπως  το αμερικάνικο έμενε προσκολλημένο σε εκείνες τις γυναίκες χωρίς να μας μυεί απόλυτα στο πλαίσιο που φαινόταν απαραίτητο, έτσι και το πολωνικό διαπράττει σφάλματα. Δηλαδή, μπορεί στην Πολωνία να γίνεται κατανοητό -αν κι έμαθα ότι δεν είχε εισπρακτική επιτυχία το φιλμ στην πατρίδα του και μου είναι κατανοητό διότι δεν βγαίνει κανείς από το σπίτι του να πάει να δει εκείνα που θέλει να ξεχάσει όταν αυτά δεν είναι σε θέση να τον γοητεύουν ή να τον ανυψώσουν ως κινηματογράφος. Από την άλλη, αν στην Πολωνία δεν έκανε στο κοινό την ανάλογη αίσθηση (όπως δεν την έκανε και το αμερικάνικο στις ΗΠΑ αν και προβλήθηκε αρκετά η Ανέτ Μπένινγκ) τι μπορεί να κάνει εκτός Πολωνίας; Τι μπορεί να πει, που να απευθυνθεί;

Μπορεί να απευθυνθεί σε εκείνους που παίρνουν μια επιπλέον εικόνα του κόσμου και λιγότερο των καταστάσεων, όμως από την άλλη , με κινηματογραφικούς όρους, είναι έργο άρρυθμο και δυσκίνητο. Ο Τόμας Βασιλέβσκι το σκηνοθετικό δεν το κατέχει , τουλάχιστον εδώ, όσο κατέχει το σεναριακό. Είναι άρρυθμο αλλά κι οι φωτισμοί είναι τόσο γκριζωποί, τόσο βαρείς  , δεν υπάρχει κινηματογραφική ευελιξία ώστε να σε αρπάξει. Πλην των θεατών που πάνε στα art- housesκαι  νομίζουν ότι αυτό είναι  στοιχείο υψηλής καλλιτεχνικής επίτευξης. Δεν είναι..

Οι γυναικείοι ρόλοι είναι πολύ ωραία γραμμένοι, κι οι ερμηνεύτριες που τους έχουν αναλάβει είναι η μία καλύτερη της άλλης. Προπάντων η ηθοποιός που παίζει την ομοφυλόφιλη (δεν γνωρίζω τα ονόματα καμίας οπότε ποιος ο λόγος να γράφω… καταλόγους;) μου «φάνηκε» ιδιαιτέρως, χωρίς να υποτιμώ καμία από τις υπόλοιπες. Όπως κι οι άντρες ηθοποιοί φυσικά, που επίσης δεν γνωρίζω κανέναν κι έδειξαν κι αυτοί ένα υψηλό ερμηνευτικό επίπεδο.

Το έργο μου άφησε μια αίσθηση «παγωνιάς», «κρύου» κι αυτό το πιστώνω στη φωτογραφία όπου η συγκεκριμένη χώρα έχει παράδοση. ΚΙ όχι στη σκηνοθεσία.