Η Αγία Πετρούπολη το διαθέτει κι ας μην μπεί ο άλλος βαθιά μέσα της. Η πρώτη εικόνα της αρκεί για να τον κατακτήσει. Είναι όμορφη. Κι αυτό, ως πρώτη σύσταση, της αρκεί. Και την ομορφιά της την υπενθυμίζει διαρκώς και μετά την έξοδο από το σταθμό του τραίνου ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο της και με το αυτοκίνητο παίρνεις τη Λεωφόρο Νιέφσκι, που είναι ο πιο κεντρικός δρόμος, μια τεράστια, μακρουλή λεωφόρος που φτάνει ως τα Χειμερινά Ανάκτορα.
Παρίσι σου θυμίζει , μοιάζει πολύ με αυτό, με το καλό γούστο, το βάρος της Ιστορίας αλλά και με μια ελαφράδα στη διάθεση, που διαφέρει από το πνεύμα της Μόσχας.
Παρακάτω, θυμίζει και Αμστερνταμ. Ετσι όπως παρεμβαίνουν τα κανάλια, που σχηματίζονται από τη «συνεύρεση» του ποταμού Νέβα με τη Βόρειο Θάλασσα, που, σύμφωνα με την Ιστορία, ήταν κι ο λόγος που γοητεύτηκε ο Μέγας Πέτρος και θέλησε σε τούτο ακριβώς το σημείο να κτίσει την πόλη «του». Το Αμστερνταμ το θυμίζει ως προς τη δομή αυτών των καθέτων δρόμων που δεν είναι δρόμοι αλλά κανάλια, μόνο που σε έκταση, μάκρος και πλάτος διαφέρουν από εκείνα της ολλανδικής πόλης. Οι συνδυασμοί αυτοί είναι αρκετοί για να γητέψουν με τη μία τον επισκέπτη και τον επιρρεπή του πρώτου επιπέδου.
Τις διαφορές με τη Μόσχα μου τις υπενθύμιζαν κάθε τόσο οι ντόπιοι κι από ό, τι κατάλαβα ανάμεσα στις δύο κεφαλαιώδους σημασίας πόλεις της μεγάλης Ρωσίας, υπάρχει έντονη αντιπαλότητα. Όπως συμβαίνει, άλλωστε, και σε άλλα μέρη του κόσμου, που διαθέτουν δύο πόλεις «σταρ»- να το πω έτσι. Οι «Πετροπουλιώτες» θεωρούν ότι η δική τους πόλη είναι πιο όμορφη, οι Μοσχοβίτες δεν μπαίνουν στον κόπο των συγκρίσεων- ούτε καν σνομπάρουν. Είναι Μοσχοβίτες και πάει, τελείωσε. Ισως αυτός να είναι κι ο πιο ουσιαστικός σνομπισμός. Οι «Πετροπουλιώτες» περηφανεύονται για την ομορφιά, για την ησυχία, για τον τουρισμό αλλά και για τις χαμηλότερες τιμές σε σύγκριση με τη Μόσχα κι υπενθυμίζουν επίσης ότι κι εδώ τα θέατρα αφθονούν κι ότι δεν είναι προνόμιο μόνο της Μόσχας. Και στο «Μπολσόι» αντιπαραβάλλουν τα δικά τους «Κύρωφ», που στο κάτω-κάτω είναι εκείνα που γέννησαν και τον Νουρέγιεφ. Επίσης, στην Αγ.Πετρούπολη είδα επιτέλους και σινεμά. Διότι στη Μόσχα, αν και δεν μου έλειψε (και παρακαλώ τον θεό του Σινεμά να με συγχωρέσει) διότι με παρέσυρε στη δίνη του το υπόλοιπο πνευματικό κομμάτι και κυρίως εκείνο που συνέβαινε γύρω από τα θέατρα, το οποίο , τονίζω, δεν έχω ξαναδεί στη ζωή μου, εν τούτοις με είχε παραξενέψει η έλλειψη έστω προβολής του θέματος «σινεμά». Στην Πετρούπολη είδα Cineplexστη Μεγάλη λεωφόρο, στη Νιέφσκι, όπου έπαιζε, μεταξύ των άλλων, και το δήλωνε σε περίοπτη θέση, το αμερικανικό blockbuster των ημερών εκείνων «Theavengers», με ουρές από πιτσιρικαρία αγοριών και κοριτσιών- κι εδώ δράττομαι της ευκαιρίας να μιλήσω για τη νεώτερη γενιά του ρωσικού πληθυσμού, για αγόρια και κορίτσια, πόσο όμορφη γενιά είναι! Καλοταισμένα, υγιή, με μοντέρνα ντυσίματα και χτενίσματα, είναι η πιο ζωντανή απόδειξη μιάς αλλαγής, καθαρά εξωτερικής. Ανακάλυψα, όμως, κι ένα παραδοσιακό κινηματογράφο, την «Αβρόρα»(το γράφω με ελληνικά στοιχεία διότι δυσκολεύομαι να μετατρέψω το πληκτρολόγιο σε ..κυριλλική γραφή), που πρέπει να σημαίνει «Χαραυγή». Βρίσκεται στον περίβολο ενός μεγάλου , παλαιού κτιρίου, κι είναι ένας κινηματογράφος ολοστρόγγυλος απέξω που περισσότερο παραπέμπει σε παλαιό χαμάμ παρά σε σινεμά. Ο κινηματογράφος αυτός είναι παραδοσιακός , έχει μόνο μία αίθουσα, μεγάλη, αλα παλαιά κι έπαιζε ένα ρωσικό πολεμικό φιλμ , όπως κατάλαβα από τις φωτογραφίες, αλλά δεν καταλάβαινα τον τίτλο, οποίος ήταν κι αρκετά μακρύς….
Το άλλο καταπληκτικό, που στην Πετρούπολη εντυπωσιάζει, ακριβώς επειδή τα έχει όλα συγκεντρωμένα ενώ στη Μόσχα χάνονται διότι είναι εξαιρετικά απλωμένα , είναι τα ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ. Α, ναι, το ζαχαροπλαστείο, ως τόπος εξόδου, φαίνεται πως είναι βαθιά χωμένο στη ρώσικη κουλτούρα, πηγαίνουν εκεί οι άνθρωποι όλων των ηλικιών για το γλυκό τους, τον καφέ τους, το τσάι τους… κάτι που από τη Δύση, και ειδικά από την Ελλάδα, εξέλιπε… Υπάρχουν εκπληκτικά τέτοια στην Πετρούπολη, όπως το «ΚΦ» (το «Κ» εκεί γράφεται κάπως ανάποδα αλλά… συγχωρέστε με και πάλι για το πληκτρολόγιο), που κρατάει από το 1902 και είναι συνδυασμός αριστοκρατικού ζαχαροπλαστείου, καφέ, εστιατορίου αλλά και ενός είδους μπακαλικής που πουλά χαβιάρια και παρόμοια σχετικά ενώ υπάρχουν τραπέζια που σερβίρουν την παραγγελία και στο βάθος κανονικό εστιατόριο ενώ οι μεγάλοι καθρέφτες υπενθυμίζουν την αριστοκρατική καταγωγή της πόλης.
Διότι την αριστοκρατική της καταγωγή η πόλη τη διαλαλεί ενώ σε πολλά σημεία εξακολουθεί να φωνάζει – και να το αναγράφει- «ΛΕΝΙΝΓΚΡΑΝΤ». Απλώς, το «ΛΕΝΙΝΓΚΡΑΝΤ» παραδόξως δεν εφάπτεται με την αριστοκρατία. Μόλις βγείς λίγο από το κέντρο, εκεί θα έρθεις σε επαφή με τα μνημεία των ηρώων του Λένινγκραντ από τα χρόνια της Επανάστασης και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που για αυτούς, όπως και για τους Μοσχοβίτες, και φαντάζομαι και για τους υπόλοιπους Ρώσους, εξακολουθεί να είναι ο ΜΕΓΑΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Φοβερά γλυπτά κι ανδριάντες πεσόντων κι άμαχων ανθρώπων, νεολαίων της Κομσομόλ κι απλώς, ταπεινών ανθρώπων που αντιστάθηκαν στην Πολιορκία από τους Γερμανούς, τους οποίους μισούν ακόμα και θα θυμούνται πάντα τα 20 εκατομμύρια νεκρών …ναι, ναι, το τιμούν και το φωνάζουν «Λένινγκραντ»
Στη Λεωφόρο Νιέφσκι, όμως, ισχύει το πρώτο επίπεδο, αυτό που περιμένει ο ξένος από μια «όμορφη πόλη». Παλάτια ευγενών, μεγαλοπρεπή κτίρια, κι άλλα ζαχαροπλαστεία κάποια από αυτά με υπέροχη θέα και μέσα εντευκτήριο όπου πιο μέσα περιμένει η τεράστια βιβλιοθήκη και βιβλιοπωλείο μαζί (Ρώσοι γαρ- χωρίς πνευματική τροφή δεν…!), πάλι των πρώτων ημερών του 20ού αιώνα, πριν το αιματοκύλισμα του 1905 με την ηττα στο Ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο που σήμανε την πρώτη επισήμως εξέγερση κατά του Τσάρου, την οποία ο τελευταίος έβαψε στο αίμα…
Κι ο δρόμος αυτός με τις απίθανες καθέτους, όταν δεν είναι κανάλια, οδηγεί στο Μουσείο Ερμιτάζ και στα Χειμερινά Ανάκτορα. Βρίσκονται αντικριστά αν και το πρώτο θεωρείται συνέχεια των δεύτερων.
Με τα χειμερινά ανάκτορα σοκαρίστηκα. Είναι τεράστια, πανέμορφα κι επιβλητικότατα κι όπως έχω ένα σοβαρό θέμα με την Ιστορία , όταν βρίσκομαι στους τόπους μεγάλων γεγονότων Της, κι επειδή στη ζωή μου με έχει αναθρέψει το σινεμά, ναι, σοκαρίστηκα με το τι μπορεί στην πραγματικότητα να έγινε τότε, σε εκείνο το ανοιχτό μέρος, με εκείνο το κρύο που φαντάζομαι πως θα ήταν σε συνθήκες πείνας και πως «μπούκαραν» από όλες τις μεριές, τι είδαν εκεί μέσα, όρμησαν κι άλλαξε η ροή της Ιστορίας.
Από το μπαλκόνι του Ερμιτάζ βίωσα και μια σκηνή ιστορική που μου την είχε απαθανατίσει ο κινηματογράφος και με το που επέστρεψα στην Αθήνα, πήγα αμέσως και τη νοίκιασα να την ξαναδώ, να ζήσω και πάλι εκείνη τη σκηνή, διότι το είχαν αναπαραστήσει ατόφιο οι «κερατάδες» οι Εγγλέζοι (ο παραγωγός Σαμ Σπίγκελ) με τους «κερατάδες» του Χόλυγουντ (σκηνοθέτης ο Φράνκλιν Σάφνερ) στο φιλμ «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ»: Από το μπαλκόνι , λοιπόν, έβλεπα (διότι είχα την σπάνια τύχη να μου συμβεί σε τέτοιο ταξίδι) στρατιωτική παρέλαση-πρόβα ενόψει της Πρωτομαγιάς που θα ξημέρωνε. Ηταν ακριβώς η σκηνή που ο Τσάρος με την λοιπή οικογένεια, αφού έχουν μεταλάβει, βγαίνουν στο μπαλκόνι για να χαιρετίσει τον ρωσικό στρατό που αναχωρεί για τον Πόλεμο του 1914, που η λήξη του θα τους εύρισκε όλους ΑΛΛΙΩΣ. Η σκηνή ήταν ατόφια. Με το στρατό έξω από τα Ανάκτορα. Ανατρίχιασα!!
Τώρα, για το ΕΡΜΙΤΑΖ, αν περιμένατε πολλά , θα σας απογοητεύσω. Διότι το δέος με κατέβαλε, μπροστά σε εκείνο τον ατέλειωτο «ορυμαγδό» (ναι, έτσι θα το πω) των ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΩΝ της ΠΑΚΟΣΜΙΑΣ ΤΕΧΝΗΣ και του ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Από πού να αρχίσω και που να χαθώ. Διότι για να καταλήξω κάπου, δεν κατέληξα ποτέ. Από ποια σχολή, από ποια χώρα, από ποιόν αιώνα; Μέχρι από τον πολιτισμό της Σιβηρίας του 6.000 πΧ, υπήρχαν εκθέματα. Σας αρκεί; Καταλαβαίνετε τι σας λέω; Αυτό που έχω να πω είναι ότι το «Ερμιτάζ» πρέπει να είναι ΤΟΠΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΟΣ για κάθε παιδί, σε τούτο τον κόσμο, που ασχολείται με τις Τέχνες και με την Ιστορία της Τέχνης, πόσο μάλλον όταν την σπουδάζει! Πέντε ώρες ορθοστασία, από έκθεμα σε έκθεμα, από το χώρο των διακοσμήσεων των παιδικών δωματίων στα Ανάκτορα ως την Ιταλική Αναγέννηση και τα πορτραίτα των Φλαμανδών μαζί με κάτι απερίγραπτα αριστουργήματα των Γάλλων, πέντε ώρες ώσπου η σπονδυλική στήλη μου- διότι είμαι και δύο μέτρα… - άρχισε να διαμαρτύρεται έντονα κι ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΑ. Η μέση μου είχε πάει να πέσει στο Νέβα, που περνά από τη Δυτική Πτέρυγα του Μουσείου.
Ενα πράγμα μόνο με καθησύχασε και με απενοχοποίησε. Η επίσημη στατιστική έκθεση του ίδιου του Μουσείου: «ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΣ ΟΛΑ ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΜΙΤΑΖ ΠΡΠΕΙ ΝΑ ΣΤΕΚΕΣΑΙ ΑΝΑ ΛΕΠΤΟ ΣΤΟ ΚΑΘΕΝΑ ΕΠΊ 8 ΩΡΕΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΣ ΚΙ ΑΥΤΟ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΩΡΘΕΊ ΣΕ 12 ΧΡΟΝΙΑ»
Σαφές;
Υπάρχει, όμως, και κάτι που δεν βρήκα στην Αγία Πετρούπολη, στις λίγες, βέβαια, μέρες που έμεινα εκεί. Τον ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ. Όχι μόνο δεν τον βρήκα πουθενά αλλά και τον ξέχασα τελείως ότι είχε σχέση με το μέρος. Ενώ στη Μόσχα και σε ο, τι έβαζα με το νου μου όταν προγραμμάτιζα το ταξίδι, εκείνον σκεφτόμουν στα περί ψυχής, θρησκείας κι όχι μόνο. Η Μόσχα μου φάνηκε Ντοστογιέφσκι 100 ο/ο και ίσως να έχει φανεί και σε σας από τις περιγραφές μου που είναι βιωματικές. Στην Πετρούπολη, τον ξέχασα. Σαν να μην υπήρχε εκεί. Το φοβερό είναι ότι ο Ντοστογιέφσκι είναι συγγραφέας της ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ. ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ! Όλα του τα έργα εκεί διαδραματίζονται, εκεί τα βίωσε , βέβαια έζησε και διαστήματα στη Μόσχα. Το έργο του όμως είναι στην Πετρούπολη. Αυτό είναι και το παράδοξο από ό, τι αποκόμισα από την όμορφη αυτή πόλη. Ισως πρέπει να μείνω περισσότερο διάστημα και τότε δεν μπορεί θα τον βρώ. Όμως το «πρώτο επίπεδο» μου τον κρύβει. Ενώ η Μόσχα μου τον φανερώνει κι ας μην είναι δικός της.
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ (είναι μακρύ ταξίδι, το ξέρω)