Κι από εδώ θα ξεκινήσω, από το καθαρώς κινηματογραφικό, που έχει να κάνει, όμως, ΚΑΙ με το περιεχόμενο αλλά και με το «άγγιγμα» του τίτλου.
Είναι το φινάλε, το τελευταίο πλάνο, το τελευταίο καρε-θα προσδιόριζα, που δίνει τον τίτλο στην ταινία, δικαιώνει την ταινία εξ ολοκλήρου, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι η ταινία είχε ως το φινάλε κάποιο πρόβλημα αν δεν τελείωνε έτσι.. Θα ήταν κατώτερη; .Χμ! Κατώτερη θα ηταν!! Διότι αυτό το φινάλε δείχνει από που κατάγεται ο Ματέο Γκαρόνε, από που προέρχεται κι ότι το ιταλικό μεταναστευτικό δεν έχει σχέση με άλλα παρόμοια και ανάλογα που κατά καιρούς έχουμε δει.
Κι είναι ένα μαθημα κινηματογράφου , και σεναριου βέβαια διότι από εκεί εκπορεύονται τα πάντα, στο αν εχεις έμπνευση να κάνεις ένα συγκεκριμένο φινάλε. Τότε,με ποιο τρόπο δουλεύεις. Η ταινία δίνει τη λύση σε όσους σπουδάζουν κινηματογράφο ή δουλεύουν ήδη στον κινηματογράφο, τι κάνεις όταν έχεις ένα φινάλε αρχικά στο μυαλό σου και τίποτε άλλο!. Τότε, ψάχνεις και του βρίσκεις θέμα, αν και το θέμα υπάρχει στο εδώ φινάλε, είναι φινάλε θέματος , είναι φινάλε ταινίας του μεταναστευτικού, ΟΜΩΣ, κι εδώ φαίνεται η ανθρωποκεντρική αξία του, και κυρίως η καθολικότητα του που το μεταβάλει σε Τέχνη, ότι είναι φινάλε που μπορει να αγγίξει ιστορίες και σενάρια κι εκτός συγκεκριμένης θεματικής.
Ξεκινά ως κοινωνικό, εξελίσσεται σε Οδύσσεια μα καταλήγει απολύτως ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟ, το φινάλε είναι ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ!!!Και το ψυχικό σθένος του.
Η ιστορία ξεκινά από το Ντακάρ της Σενεγάλης, από εκεί ξεκινούν τα δυο παιδιά, εκ των οποίων ο ένας εξελίσσεται σε κεντρικό ήρωα της ιστορίας . Ετοιμάζονται να το σκάσουν κρυφά, να πάνε στην Ευρώπη, στην Ιταλία όπως θα δούμε παρακάτω, που οι ταλαιπωρημένοι Αφρικανοί, ονειρεύονται ως γη της επαγγελίας. Κρυφά από τη μάνα, θα οργανωθεί το φευγιό, το της μάνας ως διαχείριση δεν θα μπορούσε να προέρχεται από άλλη εθνικότητα αν και συγγενεύει κάπου με τη μανα του Τζων Στάινμπεκ στα «Σταφυλια της οργής» όπως την απέδωσε σκηνοθετικά ο ΤΖΩΝ ΦΟΡΝΤ κι ερμηνευτκά η ΤΖΕΗΝ ΝΤΑΡΓΟΥΕΛ,, και στις σκηνές τις οικογενειακές, και στα φαντάσματα της ερήμου, εκεί που θα μπλέξει λίγο κι ενα ποιητικό ρεαλισμό που μας ξεγελά σε πρώτο στάδιο κι ως μαγικός ρεαλισμός αλλά η ιταλική παράδοση και κουλτούρα μας προσγειώνει, και μπαίνουμε, σιγα σιγα, μαζί με τους ήρωες στα αχαρτογράφητα ύδατα της χωρίς χαρτιά μετανάστευσης, της ελπίδας και της απόγνωσης αλλά και της μυστικότητας, μα και της γοητείας που ασκεί η Ευρώπη.
Η ταινία θαρρείς κι έχει μελετήσει την Οδύσσεια του Ομήρου από τα σαράντα κύματα που περνά ο ήρωας της, ο νεαρός Οδυσσέας της, ο Σεϊντου.,
Η ικανότητα του Ματέο Γκαρόνε είναι στο ότι όλα αυτά παρακολουθούνται στα πλαίσια μιας συναρπαστικής περιπέτειας, επικεντρωμένης στην αγωνία του μεταναστευτικού.Το ξεκίνημα δεν το δείχνει εξαθλιωμένο τον ήρωα στη ζω του στην πατρίδα, τον δείχνει με περιορισμένες δυνατοτητες εξελιης. Εξού και δεν υποψιαζεται τι τν περιμένει κι αυτο κάνει την περίπτωση ακόμα πιο δραατική με αυτά που θα συναντήσει στο ταξίδι. Τα εμπόδια που του βάζει του Σεϊντου για να φτάσει στο φινάλε που θα δώσει και τον τίτλο στην ταινία, δηλώνουν τη σεναριακή κατάρτιση, το υψηλό επίπεδο. Όλα τα εμπόδια του Σεϊντου έχουν ως σκοπό, ως αποστολή , να πάνε την ιστορία παρακάτω. Να καταφέρουν να τον φτάσουν στο λιμάνι της Τριπολης, στη Λιβύη, έχοντας διασχίσει αριθμό χωρών περνώντας μέσα από τις ερήμους και τα κυκλώματα λαθραίας προώθησης κι εκμετάλλευσης των απελπισμένων ανθρώπων, και να δουν απέναντι την Ιταλία. Εκεί θα παιχθεί η Τρίτη πράξη, στην οποία η Οδύσσεια , από τη στεριά και την έρημο, θα μεταφερθεί στη θάλασσα, για να περάσουμε από τη Σύγκρουση στη Λύση, στο τελευταίο περίπου ημίωρο που θα μας οδηγήσει στην ολοκλήρωση κι εκεί η Σκύλλα κι η Χάρυβδη θα έχουν μεταφραστεί σε Frontex, γραφειοκρατία, αδιαφορία, καταδίκη σε βέβαιο θάνατο κι ο άνθρωπος που καλείται να αντέξει .
Η αφήγηση είναι σεναριακά εξαιρετική. Σκηνοθετικά ακόμα περισσότερο, με την έννοια ότι είναι σενάριο για να σκηνοθετηθεί από αυτόν που το έγραψε μαζί με δύο συνεργάτες ,τους δύο..ΜΑΣΙΜΟ ,τον ΤΣΕΚΕΡΙΝΙ και τον ΓΚΑΟΥΝΤΙΟΖΟ κι έβαλε ΕΠΙ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ του Σεναρίου και τη δική του σκηνοθετική υπογραφή, που έγινε και σεναριακή.. Το πιστεύει και το στηρίζει αλλά και υποστηρίζει κινηματογραφικά μέσα από εξαιρετική ποιότητα, καταρχάς στη φωτογραφία, στα πλάνα της ερήμου, μια δική του έρημο, όπως την θέλει το δικό του σενάριο κι όχι οι μαθητές του «Λωρενς της Αραβίας» ή του «Αγγλου ασθενή» ή δεν ξέρω ποιου άλλου. Το φως της ερήμου, όπως το έχει αποτυπώσει, μας δείχνει ότι εχει πολύ να κάνει με την φιλοξενία ιταλικού αγγίγματος. Διότι, όπως θα δείτε, στις σκηνές της ερήμου , το προβλέπει αυτό και το σενάριο, το υπαγορεύει. Το ονειρικό στοιχείο με τη μάνα στην έρημο, ας πούμε, είναι πολύ…Italia ,amore mio, θέλει την ανάλογα φωτισμένη έρημο. Να μην είναι εκτυφλωτική, να είναι σαν να σουρουπώνει αλλά μέσα από φως…Πως αλλιώς; Το δε μοντάζ είναι το μεγάλο «μπράβο» της κινηματογραφικής αφήγησης, πέραν της σεναριακής, ο μοντερ «κόβει» και «ράβει» το έργο έχοντας κατά νου, το στοιχείο της περιπέτειας, όχι όμως του έργου δράσης. Πως τον καταφέρνεις αυτό το συνδυασμό; Όταν πετύχεις τα σύντομα πλάνα να είναι και πλάνα περιεχομένου.
Οσο δε για τον Σενεγαλέζο νεαρό, τον ΣΕΪΝΤΟΥ ΣΑΡ, ο οποίος δεν είναι παιδάκι, είναι 20άρης, στο έργο ο Γκαρόνε τον σκηνοθετεί ως ίσως και νεαρότερο, δεν εχει σημασία, εκείνο που έχει σημασία είναι αφενός η μεγάλη παράδοση της ιταλικής πατρίδας και του πρωτοπόρου Βιττόριο Ντε Σίκα, να παίρνουν άτομα «απέξω» ή «από το δρόμο» και να τα κάνουν ηθοποιούς δραματικότητας κι αφετέρου ότι ο νεαρός Αφρικάνος, είναι ηθοποιός, σπουδάζει για να γίνει ηθοποιός, δεν ξέρω αν αυτό ξεκίνησε πριν τον διαλέξει ο Γκαρόνε, εκείνο που μου εκανε εντύπωση είναι ότι παίζει ως κανονικός Ηθοποιός. Συνήθως, σε αυτά τα παιδιά, και στου Ντε Σίκα τη σχολή και στου Παζολίνι, ,φαινόταν σε κάποια σημεία, η αυθεντικότητα της επιλογής, με κάτι από ακατέργαστο.. Το εδώ παλικαράκι κρύβει ηθοποιία, γι αυτό κι ο Γκαρόνε δεν διστάζει να του κάνει τα κοντινά του, να του δώσει και δραματικά ξεσπάσματα σε πλάνα από τη μέση και πάνω αλλά και στα γενικά του, όταν τρέχει ή όταν μπλέκει σε μπελά, το σώμα του κινείται κινηματογραφικά. Και βέβαια, το φινάλε στο καράβι, ναι, το βγάζει εις πέρας , πρωταγωνιστικά!! Το IO,CAPITANO γίνεται….IO, PROTAGONISTA