Το ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ σενάριο (original screenplay) δεν διαφέρει ως προς τους κανόνες, με τους οποίους εξετάζονται τα σενάρια, από το άλλο , το ΕΚ ΔΙΑΣΚΕΥΗΣ (adapted screenplay), έχει όμως και μια διαφορά: Στο πρωτότυπο σενάριο παίζει σημαίνοντα ρόλο και η ΙΔΕΑ, η σεναριακή ιδέα, η επινόηση, το story. Κάτι που στο Εκ Διασκευής καθίσταται δευτερεύον επειδή βασίζεται σε έτοιμο υλικό άλλης πηγής. Η σεναριακή ιδέα, η φρέσκια ιδέα είναι που σε αυτή την κατηγορία χωρούν κατά κανόνα σενάρια ξένων φιλμ, και δη ευρωπαϊκών αλλά κι από αλλού, ακριβώς επειδή η διαφορετική ιδέα εξ ορισμού και η σεναριακή χρήση αυτής στη συνέχεια, είναι που κέντρισαν την προσοχή των αρμοδίων, δηλαδή των σεναριογράφων.

Παρατηρώντας την κατηγορία αυτή, μέσα στο χρόνο, μπορεί κανείς να αρχίσει να σκέφτεται σε σχέση με εκείνα που του έλεγαν «κριτικοί» περί auteur και τσουβάλιαζαν πράγματα προς σκηνοθέτη μεριά, στο όνομα του σκηνοθέτη, όταν από την Ακαδημία ερχόταν πόρισμα πως η αξία αυτών των ταινιών ήταν κατά βάση σεναριακή. Διότι η σκηνοθεσία είναι κάτι άλλο . Σενάρια όπως εκείνα των ταινιών του Αλαίν Ρεναί, από το «Χιροσίμα αγάπη μου» και το «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» ως το «Ο πόλεμος τελείωσε» και «Ο θείος μου από την Αμερική» πιστώνονταν ως επιτεύγματα στους σεναριογράφους τους, που ήταν συγγραφείς προερχόμενοι από το «nouveau roman» κι ότι επί της ουσίας αυτοί ήταν που επέφεραν την ανανέωση εξού κι οι σκηνοθέτες σκηνοθέτησαν «διαφορετικά» διότι ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ήταν τα ίδια τα σενάρια. Ότι δηλαδή η διαφορετικότητα ήταν των Σεναρίων.  Ο σκηνοθέτης δεν είχε κάνει κάτι πολύ περισσότερο πέραν του να ακολουθήσει τις επιταγές της ανατρεπόμενης σεναριακής φόρμας. Το ίδιο ισχύει και με το «Faces» φερειπείν του Κασαβέτη. Ως σεναριακό επίτευγμα το εξύψωσαν, ως ένα άλλο τρόπο γραφής σε προσέγγιση ανθρώπων. Αν δει κανείς σενάρια, γραμμένα στο χαρτί, θα διαπιστώσει ότι ακόμα και τα περί κοντινού πλάνου κι ότι ο φακός εστιάζει στο πρόσωπο, είναι γραμμένα από το ίδιο το σενάριο. Για να μην πω για τα σενάρια πλείστων ταινιών του Μπέργκμαν… Όλα αυτά τα παραπάνω είναι αναγνωρισμένα με υποψηφιότητα για Οσκαρ.

Στον ίδιο χώρο, όμως, μπορούν και φιλοξενούνται και σενάρια κομεντί διότι και για την κομεντί υπάρχουν σοβαροί σεναριακοί κανόνες κι οι Σεναριογράφοι βεβαίως κι επισημαίνουν το σεναριακό επίτευγμα ανεξαρτήτως είδους. Οι μόνοι που μπορεί να εκπλήσσονται είναι οι «κριτικοί». Πολλές φορές συνυπήρξαν στην ίδια πεντάδα σενάρια κωμωδιών της Ντόρις Ντέι ή του Κάρυ Γκραντ με σενάρια ταινιών του Αλαίν Ρεναί, του Τρυφφώ ή του Μπέργκμαν ή ακόμα και του Σοβιετικού Γρηγόρι Τσουχράι- η «Μπαλάντα του στρατιώτη» του τελευταίου συνυπήρξε στην πεντάδα με το «Lover come back» του ζεύγους Ροκ Χάντσον – Ντόρις Ντέι,  και μαζί τους ο «Στρατηγός Ντελα Ρόβερε» από το φλμ του Ροσελίνι και το σενάριο της «Ντόλτσε Βίτα» του Φελίνι και κέρδισε το σενάριο της ταινίας του Ηλία Καζάν «ΠΥΡΕΤΟΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ» που είχε γράψει ο θεατρικός συγγραφέας ΟΥΙΛΙΑΜ ΙΝΓΚ

Πάμε λοιπόν να εξετάσουμε τα φετινά της κατηγορίας του ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ.

ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ

1. Η ΕΥΝΟΟΥΜΕΝΗ ((The favourite)- Ντέμπορα Ντέηβις, Τόνι ΜακΝαμάρα

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα και για τους δύο

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Στην Αγγλία, στην αυλή της βασίλισσας Αννας, τον 18^ο αιώνα, στη φάση της εμπλοκής σε πόλεμο με την Γαλλία, συντελείται το παρασκηνιακό , διακριτικό «σύστριγγλο»: Η βασίλισσα, ως μονίμως ασθενική που έχει γίνει και κακότροπη από τις ταλαιπωρίες , έχει αναθέσει άτυπα τη διακυβέρνηση στην παρακοιμώμενη της Λαίδη Σάρα, που ασκεί τρομακτική επιρροή πάνω της. Μα όταν η τελευταία θα φέρει μια μακρινή εξαδέλφη για υπηρέτρια, την Αμπιγκέιλ, θα δεί να χάνονται οι πόντοι εμπιστοσύνης από την βασίλισσα διότι η υπηρέτρια Αμπιγκέιλ θα βρει τον τρόπο να εισχωρήσει στα ενδότερα της βασίλισσας και να κερδίσει την εύνοια της εις βάρος της Λαίδης.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Οι σεναριογράφοι έχουν πετύχει έναν άθλο: Να γράψουν ένα έργο ιστορικού ύφους και να το γεμίσουν …. «νάρκες» σατιρικές, ειρωνικές, ασεβείς, ύπουλες που διακωμωδούν στα όρια του σουρεαλισμού την εντός ανακτόρων κατάσταση και συγχρόνως να περιγράψουν αυτό το παράξενο τρίο. Το επίτευγμα είναι πως το σενάριο εμπεριέχει τόσο ψαχνό για κινηματογραφική ανάπτυξη ώστε ο σκηνοθέτης Λάνθιμος να αναδείξει μέσα από αυτό  κινηματογραφικούς τρόπους που το μετέτρεψαν σε ταινία δέκα οσκαρικων υποψηφιοτήτων.

2. FIRST REFORMED (Ακρότητες)- Πωλ Σρέηντερ

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Ο πάστορας μιάς απομονωμένης,κατά κάποιο τρόπο ενορίας, από τη μια βασανίζεται από προσωπικές ενοχές κι από ένα φορτωμένο με βάρη παρελθόν, για ένα παιδί που χάθηκε κι ένα γάμο που ναυάγησε, την ίδια ώρα που η ίδια η υγεία του έρχεται να τον «δοκιμάσει» κι άλλο. Από την , καλείται να βοηθήσει ως πνευματικός καθοδηγητής μια κοπέλα έγκυο ο νεαρός άνδρας της οποίας, ακτιβιστής σε θέματα περιβάλλοντος, θέλει να αυτοκτονήσει. Η συνύπαρξη των προηγηθέντων και των τωρινών καταστάσεων θα πυροδοτήσουν εσωτερικές εκρήξεις που τείνουν να γίνουν κι εξωτερικές.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Ο Πωλ Σρέηντερ γράφει το πιο πλήρες σενάριο του, χωρίς τρύπες στην ιστορία ή ασαφείς κεντρικούς ήρωες που να περιμένουν από τον ηθοποιό να τους δώσει υπόσταση (περίπτωση Ντε Νίρο και «Ταξιτζή») κι είναι ένα προσωπικό καταστάλαγμα βιωμάτων, που είναι για να το σκηνοθετήσει ό ίδιος, ως κάτι πολύ προσωπικό του, το οποίο έχει να κάνει με την καταπιεστική, καλβινιστική ανατροφή του. Το σενάριο είναι πλήρες ως σενάριο αλλά είναι και σενάριο που μένει προσκολλημένο στον εαυτό του και δεν αναπτύσσει μεγάλη ταινία- αυτό έχει να κάνει με τον σκηνοθέτη Σρέηντερ που θέλησε να αφήσει το πεδίο ελεύθερο για τον σεναριογράφο Σρέηντερ…. Κι αυτό φαίνεται από το γεγονός πως η μόνη υποψηφιότητα της ταινίας είναι του σεναρίου.

3. ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ (The green book)- Νικ Βαλελόνγκα, Μπράιαν Κιούρι, Πήτερ Φαρέλι.

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη, αλλά και ΔΙΠΛΗ, υποψηφιότητα και για τους τρεις αφού συμμετέχουν και στην παραγωγή και το φιλμ έχει προταθεί και για το Οσκαρ καλύτερης ταινίας.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Πως κτίζεται σταδιακά η φιλία καθοδόν σε ταξίδι προς τον  Αμερικανικό Νότο ανάμεσα σε οξύθυμο «Ιταλιάνο» σωφέρ και σε εκλεπτυσμένο μαύρο καλλιτέχνη της κλασικής μουσικής εν έτει 1962 με όλα τα φυλετικά, διαχωριστικά συμπαρομαρτούντα.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Μεγάλο σενάριο που στηρίζει κι ανυψώνει ταινία, που εμπνέει μοντάζ στο να του δώσει ροή και κίνηση , που γράφει ρόλους υψηλής περιωπής (κι όχι σκέτης περιωπής) που δίνουν στους ηθοποιούς που τους  ανέλαβαν, δυνατότητες διεκδίκησης του Οσκαρ ηθοποιίας. Από τη μια η υπόθεση και το ξετύλιγμα των χαρακτήρων, από την άλλη τα επεισόδια μέσα από τα οποία περνά η ταινία και δημιουργούνται τα πλησιάσματα για τη φιλία, ένα σενάριο 100 ο/ο εν κινήσει, όπου τα πάντα ρέουν σαν την διαδρομή των δύο ηρώων.

4. ROMA- Αλφόνσο Κουαρόν

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Τρίτη σεναριακή υποψηφιότητα του Αλφόνσο Κουαρόν μετά το «Θέλω και τη μαμά σου» (2003) και «Τα παιδιά των ανθρώπων» (2007), όπου σε αυτή την κατηγορία δεν έχει πάρει Οσκαρ ενώ έχει πάρει στην κατηγορία του ΜΟΝΤΑΖ και της ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ (και τα δύο για το «GRAVITY»), όπου φέτος είναι υποψήφιος ξανά γα σκηνοθεσία αλλά και για φωτογραφία και για Ξενόγλωσση Ταινία

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Η ιστορία μιας υπηρέτριας σε ένα σπίτι στην Πόλη του Μεξικού το 1971, η οποία βιώνει το δικό της δράμα αλλά και τη συνάρτηση του με τους γύρω της , με τον περίγυρο, με τη σχέση της και με το ίδιο το περιβάλλον του σπιτιού και τα πρόσωπα του, προπάντων με την κυρά της.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Σενάριο εικόνων. Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα απ΄τη μαυρόασπρη φωτογραφία που όλα αυτά τα κάνει ο ίδιος άνθρωπος, ο Αλφόνσο Κουαρόν κι όλα έχουν κάνουν με τον τρόπο εξιστόρησης κι η εξιστόρηση περνά μέσα από την μαυρόασπρη «αχλή» εικόνων αναμνήσεων.. Το σενάριο εξιστορείται μέσα από τις εικόνες που οι λεπτομέρειες τους ,ως εικόνες αναμνήσεων, λένε ενίοτε περισσότερα από το αν λέγονταν τα ίδια πράγματα με λέξεις, με ατάκες, όπου τότε θα έπρεπε να είχε γραφτεί ένα διαφορετικού τύπου και ύφους σενάριο.  Ως τεχνική σεναρίου, το τονίζω ως ΤΕΧΝΙΚΗ γραψίματος (μην το μπερδέψετε με το θέμα και την υπόθεση και το είδος) θυμίζει το σενάριο του «ΕΝΑΣ ΑΝΔΡΑΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΊΚΑ» του Λελούς, το οποίο είχε πάρει ΟΣΚΑΡ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ το 1967, όπου μέσα από την δια των εικόνων αφήγηση ξαναέπιανε το αρχετυπικό  θέμα του «άντρας αγαπάει γυναίκα» κι οι διάλογοι έρχονταν σαν λεζάντες εικόνων.

5. VICE- Ανταμ ΜακΚέι

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Εχει ΠΑΡΕΙ ΟΣΚΑΡ ΣΕΝΑΡΙΟΥ (Εκ Διασκευής) για το «ΜΕΓΑΛΟ ΣΟΡΤΑΡΙΣΜΑ» το 2016, για το οποίο ήταν υποψήφιος και στην Σκηνοθεσία όπου έχασε ενώ φέτος με το «Vice» έχει πάλι διπλή υποψηφιότητα και για τις δυο κατηγορίες (προστίθεται και τρίτη, στην παραγωγή, για «καλύτερη ταινία»)

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Η βιογραφία του Αντιπροέδρου των ΗΠΑ επί Τζωρτζ Μπους τζ, Ντικ Τσέϊνι, για το πώς αναρριχήθηκε και για το πώς κινήθηκε παρασκηνιακώς μια ζωή ολόκληρη, φροντίζοντας το «δεύτερος στην ιεραρχία», το «γεννημένος αντιπρόεδρος»

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Μόνο που η εν λόγω «βιογραφία» είναι ως επι το πλείστον σατιρική, χρησιμεύει για το είδος της πολιτικής σάτιρας κι είναι ένας αρκετά σπάνιος, για να μην πω εντελώς πρωτότυπος, συνδυασμός βιογραφίας και σάτιρας. Τα επεισόδια μέσα από τα οποία διακωμωδεί δηλητηριωδώς κάποιες καταστάσεις διακρίνονται για την εξυπνάδα τους και την καταβολή τους από το είδος της κομεντί, με τον τρόπο που είναι γραμμένα, ενώ γράφονται κι ανάγλυφοι χαρακτήρες που να μην ξεφεύγουν όμως από το σατιρικό είδος. Κι αυτό όλο, σε συνδυασμό με τη λογική γραψίματος, που χαρακτηρίζει τις δουλειές του του Ανταμ Μακ Κέι, με τη «λογική του μοντάζ κατά τη συγγραφή του σεναρίου», το σενάριο διαθέτει αέρα για ρυθμό, ροή, ανάσες, ερμηνείες λόγω χαρακτήρων και τελικώς η ταινία φτάνει ψηλά  ακριβώς χάρη στη γερή σεναριακή βάση της.

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ. «ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ» είναι το φαβορί, είναι σενάριο ανθρώπων με ανάσες, χιούμορ και συγκινήσεις, εμπνέει ταινία που φτάνει ως φαβορί και για τη διεκδίκηση του Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Τουλάχιστον με τα πρώτα ενθαρρυντικά μηνύματα του ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ που το ανέδειξαν ως Καλύτερο Φιλμ του Ετους. Αντίπαλος του είναι η «Ευνοούμενη», ως εντελώς διαφορετικού τύπου σενάριο που ενέπνευσε και διαφορετικού τύπου ταινία. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο αυτά φιλμ και στα σενάρια τους είναι πως για την ταινία του Λάνθιμου το σενάριο αποτελεί ΒΑΣΗ  ενώ για το «ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ» το σενάριο αποτελεί ΨΥΧΗ. Ότι καραδοκεί στη γωνία να κάνει ζημιά και στους δύο το «VICE», παραμένει γεγονός αδιαμφισβήτητο. Διαφορετικά, προς τι να αγωνιούμε εμείς αν δεν υπάρχουν οι γκρίζες ζώνες;