Η σημαντικότητα του σεναρίου είναι για τον υπογράφοντα θεμελιώδης. Χωρίς σενάριο δεν υπάρχει έργο. Το διαπίστωσα επισήμως όταν άρχισα να ταξιδεύω έξω, να επισκέπτομαι σχολές, να παρακολουθώ και μαθήματα με συστατικές επιστολές της Ακαδημίας και να συνειδητοποιώ ότι δύο είναι οι κύριες βάσεις διδασκαλίας και σπουδών, το Σενάριο κι η Παραγωγή.
Από κει και πέρα επειδή είναι κινηματογράφος βεβαίως και δίνουν μια πρωτεύουσα θέση στον σκηνοθέτη, όμως, χωρίς να υποτιμώ το ρόλο του σκηνοθέτη, τα έργα που ανοίγουν σχολές και χαρακτηρίζουν περιεχόμενα είναι από σενάρια Στη νουβελ βαγκ το σενάριο έπαιζε καθοριστικό ρόλο κι ας μιλούν αποκλειστικά για σκηνοθέτες. Του Αλαιν Ρεναί τα σενάρια τα έγραφαν οι κορυφαίοι του nouveau roman, η Μαργκερίτ Ντυράς, ο Αλαιν Ρομπ Γκριγέ, κι ο Ισπανός εξόριστος Χόρχε Σεμπρούν, που ήταν συν-διασκευαστής του «Ζ» μαζί με τον Γαβρα και μετα έγινε κι Υπουργός Πολιτισμού της Ισπανίας, όταν επανήλθε η Δημοκρατία..
Και στο νεορεαλισμό της Ιταλίας, ο Τσεζαρε Ζαβατίνι ήταν ο στυλοβάτης του Ντε Σίκα κι οι αμέτρητοι που έγραφαν τα σενάρια των άλλων μεγάλων, μέσα σε αυτούς ήταν κι ο Φελίνι. Και στην Αγγλία το free cinema βασίστηκε στους συγγραφείς που έφεραν την ανατροπή, τον Τζων Οσμπορν, τον Νηλ Πάτερσον κλπ.. Κι ο Μπέργκμαν σεναριογράφος ήταν που σκηνοθετούσε τα δικά του σενάρια. Αλλά και το παλιο Χόλυγουντ των Μάνκιεβιτς και Γουάιλντερ και Χιούστον και Ρίτσαρντ Μπρουκς και..και..και.. από σεναριογράφους τους άρπαξε και δικά τους σενάρια σκηνοθετούσαν , αυτοί που ονομάστηκαν μεγάλοι σκηνοθέτες.
Επίσης, ο φίλος μας Αλεξάντερ Πέην που συμμετέχει στην κούρσα τη φετινή η ταινία του «Τα παιδιά του χειμώνα» (The holdovers) μιλά για το αγαπημένο του σινεμά των 70ς το αμερικανικό ως κάτι ξεχωριστό, τι σινεμά ήταν αυτό; Ηταν κατά βάση σινεμά των μεγάλων σεναριογράφων. Του Γουάλντο Σολτ, του Φρανκ Πήρσον, του Πάντυ Τσαγιεφσκι, του του Αλβιν Σαρτζενt, του Ρόμπερτ Τάουνι, αλλά κι ο Μπομπ Ραφελσον και βεβαίως ο μέγας Κόπολα, ως σεναριογράφοι ξεκίνησαν, δικά τους σενάρια εκλήθησαν να σκηνοθετήσουν. Τα σενάρια που γράφτηκαν ήταν που έκαναν ξεχωριστές τις ταινίες και τις έκαναν να μοιάζουν με κίνημα. Άλλωστε, η επιρροή τους στον ίδιο τον Πέην, φάνηκε κι από το τι είδους σκηνοθέτης έγινε. Σκηνοθέτης -σεναριογράφος.. Δηλαδή η έμφαση στο σενάριο. Και στα σενάρια διακρίθηκε προσωπικά, εκεί πήρε τα δύο Oscar του, και φέτος, που δεν γράφει ο ίδιος, δεν έχει σημασία, το σενάριο είναι που φτάνει στην 5άδα του Oscar.
Δεν έγινε σκηνοθέτης, ας πούμε, σαν τον Τζέημς Κάμερον, ταινιών δράσης, έγινε σκηνοθέτης σεναρίων κι απο εκεί καταλαβαίνεις την επιρροή.
Πάμε λοιπόν να δούμε τη φετινή 5άδα του ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ (original screenplay) και να αναλύσουμε το καθένα χωριστά και ξεχωριστά
ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ
- ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΜΙΑΣ ΠΤΩΣΗΣ (Anatomie d’une chute) (Anatomy of a fall)- Ζυστίν Τριέ, Αρτούρ Aραρί
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ OSCAR: Πρώτη υποψηφιότητα (αλλά ΔΙΠΛΗ) για την Ζυστίν Τριέ η οποία έχει προταθεί και για το σενάριο και για τη σκηνοθεσία. Πρώτη υποψηφιότητα και για το συνεργάτη της στο σενάριο Αρτούρ Αραρί.
TO ΣΕΝΑΡΙΟ: Μια δικαστική υπόθεση. Ενας άντρας σκοτώνεται έξω από το σαλέ, στο οποίο διέμενε με την οικογένεια, τη σύζυγο και τον 11χρονο γιό ο οποίος έχει προβλήματα όρασης. Ήταν ατύχημα; ‘Ήταν αυτοκτονία; Η εξονυχιστική εξέταση της υπόθεσης κατά τη διαδικασία της δίκης , θα φέρει κι ένα τρίτο ερώτημα, μήπως κι ήταν δολοφονία. Κι αν ήταν δολοφονία, τότε σε αυτή την περίπτωση η δίκη στρέφεται εναντίον της συζύγου.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ. Η ματιά πάνω στην ιστορία και κατ’ επέκταση στη δίκη είναι το στοιχείο που έχει κάνει τη διαφορά. Και δεν γίνεται ένα ακόμα δικαστικό δράμα του σινεμά των ειδών ούτε αστυνομικό αλα Χίτσκοκ όπως είχαν γράψει μερικοί. Η ιδιαιτερότητα του είναι η ματιά της γυναίκας, τόσο πάνω στη υπόθεση, όσο κυρίως πάνω στην ίδια τη γυναίκα, πάνω στην ηρωίδα, πάνω σε πράγματα που της δίνουν το δικαίωμα να ορίζει τη ζωή της, τις υποχρεώσεις, τα αισθήματα της. Αυτό είναι που το κάνει όλο τόσο ξεχωριστό.
- ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ (The holdovers)- Ντεηβιντ Χέμινγκσον
ΠΡΟΪΣΓΟΡΙΑ ΣΤΑ OSCAR: Πρώτη υποψηφιότητα
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Σε ένα κολλέγιο, που ετοιμάζεται να κλείσει για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, ξεμένουν ένας φοιτητής που η οικογένεια του δεν περιμένει να τον δεχθεί για να περάσουν μαζί της Γιορτές, ο καθηγητής του που είναι υποχρεωμένος από τον κανονισμό να μείνει να «φυλάει» τον σπουδαστή που ξέμεινε και κατεπέκταση κι η μαγείρισσα για να μαγειρεύει η οποία έτσι κι αλλιώς δεν είχε κι αυτή που να πάει, πρώτο χειμώνα χωρίς το γιο της που σκοτώθηκε στο Βιετναμ. Μα ούτε ο καθηγητής έχει κάπου να πάει, μονήρης όπως είναι και στο δικό του κόσμο, με μια αντικοινωνικότητα πνευματικής επιλογής που μπορεί να αποδειχθεί κι εύθραυστη. Αυτά τα άτομα που ξέμειναν , κυριολεκτικά και μεταφορικά, καλούνται να συνυπάρξουν και να κάνουν μαζί Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Το σενάριο στην πλήρη έννοια. Θέμα, χαρακτήρες, εξέλιξη υπόθεσης μέσα απ΄την εξέλιξη των χαρακτήρων που αφορά στη μεταξύ τους σχέση και μέσω της σχέσης στη δεδομένη κατάσταση εξελίσσονται κι αυτοί , ως χαρακτήρες, μαζί με την υπόθεση και όλο αυτό γίνεται ένα ανθρωποκεντρικό έργο που προχωρά διαρκώς και προσφέρει και ρόλους για να διακριθούν ηθοποιοί. Και με ένα πολύ ανθρώπινο περιεχόμενο.
- MAESTRO- Μπράντλεϊ Κούπερ, Τζος Σίνγκερ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ OSCAR: Είναι η δεύτερη σεναριακή υποψηφιότητα για Oscar του Μπράντλεϋ Κούπερ ( ο οποίος έχει και 5 υποψηφιότητες ως ηθοποιός) (η προηγουμένη σεναριακή ήταν στο Εκ Διασκευής για το ¨Ένα αστέρι γεννιέται») και συνεργάζεται με τον ΟΣΚΑΡΟΥΧΟ ΤΖΟΣ ΣΙΝΓΚΕΡ που είχε πάρει το «χρυσό» για το πρωτότυπο σενάριο του «SPOTLIGT» το 2016
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Η ζωή του κορυφαίου Αμερικανού διευθυντή ορχήστρας Λέναρντ Μπερνστάιν αυστηρά κοιταγμένη μέσα από τη σχέση του με τη σύζυγο του Φελίσια, την ηθοποιό Μοντεαλέγκρε.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Τα είχα γράψει στη κριτική για την ταινία στο pantimo.gr πως δεν κάνει βιογραφία του Μπερνστάιν όπως θα την περίμεναν οι θεατές για να ακούσουν μελωδίες του, να δουν σκηνές ταινιών που συνέθεσε, να δουν και ομοφυλοφιλικά σκαμπρόζικα με ποιους και πότε.. Είδαν εκείνο τον Μπερνστάιν όπως ήθελε να τον διερευνήσει ο καλλιτέχνης Μπράντλεϊ Κούπερ με την συμβολή του διακεκριμένου συνεργάτη του , συν-σεναριογράφου. Αυτό για το οποίο κάποιοι θεατές κλώτσησαν , αυτό θεωρήθηκε προσόν προς ανάδειξη, από τους ειδικούς και δη από τους σεναριογράφους, ακριβώς πάνω στο τι θέλω να πω με αφορμή μια βιογραφία κ όχι να κάνω έκθεση ή μάθημα της βιογραφίας. Τον βλέπει μέσα από ένα συγκριμένο πρίσμα, αυτό της συζυγικής του σχέσης , με τη μία και μοναδική γυναίκα του, κι όλα του το θέματα, καλλιτεχνικά, προσωπικά, ψυχολογικά, περνάνε μέσα από αυτή τη συγκεκριμένη κρησάρα. Καλλιτεχνικά εγκρίθηκε, κι έχει σημασία ότι εγκρίθηκε στο σενάριο κι όχι , ας πούμε, στη σκηνοθεσία που θα μπορούσε να μεταφραστεί κι αλλιώς. Εγκρίθηκε ως μάθημα πάνω στο τι σημαίνει σενάριο και μυθοπλασία επί υπαρκτού προσώπου και το απεριόριστο των δικαιωματων πάνω σε αυτό..
- ΜΑΥ- DECEMBER . Σάμυ Μπερτς, Αλεξ Μεκάνικ
ΠΡΟΪΣΤOΡΙΑ ΣΤΑ OSCAR: Πρώτη υποψηφιότητα και για τους δυο. Ας σημειωθεί, πάντως, ότι ο Αλεξ Μεκάνικ δεν είναι σεναριογράφος, η επίσημη ιδιότητα του είναι μοντέρ, όμως σε πολλές περιπτώσεις ο μοντέρ μπαίνει μέσα για «διόρθωση» σεναρίων κι ανάλογα με το μέγεθος της παρέμβασης, τότε παίρνει και credit συν-σεναριογράφου. Τέτοια περίπτωση ήταν ο αείμνηστος φίλος κι εξέχων καθηγητής Κινηματογραφικών Σπουδών στο UCLA Ρόμπερτ Σι Τζόουνς που πήρε Oscar Σεναρίου για τον «Γυρισμό» με την Τζέην Φόντα και τον Γιόν Βόιτ, όπου είχε μπει από τον σκηνοθέτη Χωλ Ασμπυ κι από την παραγωγή για να κάνει κάποιες διορθώσεις σε σημεία που είχαν «κολλήσει», και τελικά πήρε credit συν-σεναριογράφου και βρέθηκε με Oscar Σεναρίου ενώ στην κατεξοχήν ειδικότητα του, τρεις φορές προτάθηκε για Oscar μοντάζ και καμία δεν το κέρδισε. Οι μοντέρ θεωρούνται γενικώς ως οι καλύτεροι διορθωτές σεναρίων.
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Μια γυναίκα καταδικάστηκε κάποτε για αποπλάνηση ανηλίκου. Εξέτισε ποινή, κι όταν αποφυλακίστηκε, παντρεύτηκε το «θύμα» της που ήταν πια ενήλικας. Πολλά χρόνια μετά, ανακαλύπτουν την περίπτωση της και θέλουν να την κάνουν ταινία. Κι έρχεται η μέλλουσα πρωταγωνίστρια που θα την υποδυθεί να κάνει έρευνα για το θέμα και το ρόλο.. Κι αυτό φέρνει αναστατώσεις.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Το δεύτερο «αιρετικό» σενάριο της 5άδας, μετά το «Maestro» που παίρνει, όμως, κι αυτό, την τελική έγκριση των Σεναριογράφων. Ενώ υπάρχει ένα «αγκάθι» ότι η ιστορία όπως άρχισε έτσι κι έκλεισε χωρίς να επιφέρει αλλαγές, οι σεναριογράφοι εκτίμησαν τη διαδικασία της ιστορίας και πάνω στο ποιο ήταν το ζητούμενο το οποίο δεν ήταν καλά και ντε η αλλαγή, αφού η ιστορία που το κίνησε όλο αυτό, θα παρέμενε η ίδια. Οι ηθοποιοί είναι που έχασαν διότι αυτή η δομή δεν επέτρεψε στους ρόλους να αναπτυχθούν, μόνο στην ιστορία έδωσε βάση.
- ΠΕΡΑΣΜΕΝΕΣ ΖΩΕΣ (Past lives)- Σελίν Σονγκ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ OSCAR: Πρώτη υποψηφιότητα
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Μια κοπέλα κι ένα παλικάρι που ήταν παιδικοί φίλοι στην Κορέα, χάθηκαν όταν η κοπέλα μετανάστευσε με τους γονείς της στον Καναδα, κάποια στιγμή έπιασαν διαδικτυακή επαφή και 20 χρονιά μετά, συναντήθηκαν. Εκείνη ήταν πια παντρεμένη, εκείνος είχε περάσει τις δικές του σχέσεις, τώρα ήταν μόνος
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ. Το «φίλτρο». Αυτό είναι που κάνει τη διαφορά. Όπως είπαμε ότι στην «Ανατομία μιας πτώσης» τη διαφορά την κάνει η γυναικεία ματιά, ετσι και στο «Περασμένες ζωές» που επίσης είναι από γυναίκα καμωμένο, το φίλτρο είναι που μετράει. Και το φίλτρο είναι η κορεάτικη κουλτούρα. Δεν είναι η «σύντομη συνάντηση» όπως είχαν πει και περί Χίτσκοκ για την «ανατομία μιας πτώσης», είναι μια ταινία εντελώς πάνω και μέσα στην κορεάτικη κουλτούρα και νοοτροπία. Στο πως αυτοί οι άνθρωποι επικοινωνούν, πως ερωτεύονται, αν αγγίζονται…Κι αν τελικά την υποτιθέμενη μεταφυσική της κουλτούρας τους, περί προηγούμενης ζωής, την μεταβάλουν σε ρεαλισμό, μήπως και αυτή η πολυσυζητημένη «προηγούμενη» ζωή, είναι απλώς το χτες….Αν της αφαιρέσουμε το κορεάτικο πέπλο, τότε ως ένα love story είναι τόσο κοινότοπο που μπορεί να θεωρηθεί κι ασήμαντο. Σημαντικό το κάνει η κορεάτικη ταυτότητα του , όπως κάνει και το σενάριο ιδιαίτερο εξ αυτής της απόψεως στο να μπει να διαγωνιστεί για το Oscar φέρνοντας έναν άλλο, ολότελα δικό του και της χώρας του, αέρα, πολιτισμικό.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ: Ηθοποιοί και Γυναίκες. Γυναίκες και Ηθοποιοί. Αυτοί θα δώσουν το διαχωρισμό στο δίλημμα «Ανατομία μιας πτώσης» ή «Τα παιδιά του χειμώνα». Σκεφθείτε το