Κι όμως, είναι μια ταινία σοβαρή, επική, πλούσια, με βάρος στην Ιστορία αλλά και στις ανθρώπινες αντιδράσεις των ηρώων, όπου μπορεί κι όσο μπορεί. Το σενάριο του ΤΖΕΗΜΣ ΓΚΟΛΤΜΑΝ με τη συνεργασία στους διαλόγους του Βρετανού συγγραφέα ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΜΠΟΝΤ (που τον έφερε ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΟΥΝ στην Ελλάδα με το «ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΟΥ ΠΑΕΙ ΒΑΘΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΒΟΡΡΑ» κι ήταν και συν-σεναριογράφος του αντονιονικού «BLOW UP»), που γράφεται για ταινία μεγάλης διαρκείας, σχεδόν 3 ωρών, πιάνει τη φάση της Ιστορίας των Ρομανώφ στην τελευταία περίοδο τους, όπου ένας κόσμος αλλάζει κι εκείνοι δεν μπορούν να το αντιληφθούν. Ξεκινά σχεδόν από τον αποτυχημένο ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1904, περνά από τη Ματωμένη Κυριακή του 1905, όταν έξω απ τα χειμερινά ανάκτορα διατάχτηκε η σφαγή διαδηλωτών, δίνει έμφαση στην παρουσία του Ρασπούτιν, μετρά με νόμους ζυγίσματος την επιρροή του τελευταίου στην Γερμανίδα Τσαρίνα Αλεξάνδρα και λόγω θρησκοληψίας δικής της αλλά κυρίως λόγω της ασθενείας του γιού, του μικρού Αλεξέι, που προοριζόταν για διάδοχος του θρόνου αλλά ήταν κι αιμοφιλικός και κατά την Τσαρίνα το έσωσε το παιδί ο Ρασπούτιν κι όχι η επιστήμη, κι εν πάση περιπτώσει, για να μην τα πολυλογώ δείχνει και πως οργανώνεται η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 αλλά και τι προηγείται με την Δούμα και τον Κερένσκυ, βλέπουμε το μίσος του λαού για την Αλεξάνδρα αλλά και της πεθεράς της Βασιλομήτωρος Μαρίας Φεντόροβα που τη θεωρεί υπαίτια για τα όσα συμβαίνουν ενώ κάνει κριτική αυστηρότατη και στο γιό της Τσάρο Νικόλαο για την αδυναμία του χαρακτήρα του, θέση και της ταινίας απέναντι στον τελευταίο Τσάρο , που τον παρακολουθεί και με δύο σκηνές ανθρώπινης συντριβής αλλά κι απόλυτης παραδοχής της αδυναμίας του, τόσο της ανδρικής όσο και της τσαρικής…

Και περνούν τα γεγονότα, κι ο ερχομός του Λένιν, κι η κατάληψη των ανακτόρων κι η πορεία στην εξορία κι οι επιπλοκές στην υγεία του Τσάρεβιτς κι η δολοφονία του Ρασπούτιν…Για να φτάσουμε ως το Αικατερίνενμπουργκ και την ομαδική εκτέλεση όλης της ικογένειας…

Όλα αυτά σε ύφος μεγάλης παραγωγής, αυστηρής παραγωγής, που όλο αυτό υπογράφεται από τον γίγαντα παραγωγό ΣΑΜ ΣΠΗΓΚΕΛ.

Μόνο που εδώ ο Σπήγκελ δεν συνεργάζεται με τον ΝΤΕΗΒΙΝΤ ΛΗΝ και δεν προκύπτει αριστούργημα σαν την «ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΚΒΑΙ» και «Ο ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ»- δύο ταινίες που η συνεργασία των δύο ανδρών έφθασε στα ύψη.

Φαίνεται πως ο Σπήγκελ ήθελε να κάνει ένα «Δόκτωρ Ζιβάγκο» που το αυθεντικό ο Ντέηβιντ Λήν δεν το έκανε μαζί του αλλά με τον ΚΑΡΛΟ ΠΟΝΤΙ διότι ήταν εκείνος ο οποίος είχε αγοράσει τα δικαιώματα του βιβλίου του ΜΠΟΡΙΣ ΠΑΣΤΕΡΝΑΚ και το είχε πάει στην «Metro Goldwyn Mayer» ενώ ο Σπήγκελ συνεργαζόταν με την «Columbia». Όλα αυτά στην ΑΓΓΛΙΑ. Το Χόλυγουντ δεν είχε να κάνει με καμμία από τις παραπάνω ταινίες ούτε ο Ντέηβιντ Λην έκανε ποτέ του ταινία στο Χόλυγουντ. Ασχετο τι λένε κατά καιρούς διάφορα ημιμαθή υποζύγια για ένα εκ των μεγαλυτέρων σκηνοθετών του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Ο Σαμ Σπήγκελ, όσες φορές πήγε να κάνει έπος αλλά χωρίς τον Ντέηβιντ Λην, δεν έφτασε στον..τελικό. Κατάφερε την ΟΨΗ ένεκα της μεγάλης παραγωγής και της κινηματογραφικής κατάρτισης του παραγωγού αλλά επρόκειτο για κατάρτιση παραγωγού. ΤΑ ΈΡΓΑ ΕΊΧΑΝ ΤΗΝ ΌΨΗ, τους ΕΛΕΙΠΕ το «ΓΕΜΙΣΜΑ». Και στη «ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ» όπου πήρε για σκηνοθέτη τον ΑΝΑΤΟΛ ΛΙΤΒΑΚ κι εδώ, στο «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» που κάλεσε τον Αμερικανό σκηνοθέτη ΦΡΑΝΚΛΙΝ ΣΑΦΝΕΡ. Ο Σάφνερ ήταν ένας εξαίρετος μάστορας, ένας film maker που ήξερε να προσδίδει ποιότητα στην περιπέτεια, ερχόταν και με το ΟΣΚΑΡ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ από το «ΠΑΤΤΟΝ», δεν ήταν όμως Ντέηβιντ Λην στην «ψυχική» διαχείριση ενός έπους.

Ετσι, το «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» δεν κατάφερε να γίνει «ΔΟΚΤΩΡ ΖΙΒΑΓΚΟ». Προτάθηκε για έξη ΟΣΚΑΡ, μεταξύ των οποίων και για καλύτερη ταινία, αλλά το φιλμ δεν το ακολούθησαν ούτε οι Σκηνοθέτες ούτε οι Σεναριογράφοι, δεν προτάθηκε δηλαδή ούτε στην κατηγορία της Σκηνοθεσίας ούτε στου Σεναρίου.

Χρησιμοποιήηκε ένα θαυμάσιο cast, όπου για τους ρόλους του Νικόλαου και της Αλεξάνδρας δεν θέλησε ο Σπήγκελ φίρμες παρόλο ότι η Φαίη Νταναγουέι είχε βάλει λυτούς και δεμένους για να πάρει το ρόλο της Τσαρίνας. Ο ΜΑΙΚΛ ΤΖΕΪΣΤΟΝ έγινε Τσάρος κι η ΤΖΑΝΕΤ ΣΟΥΖΜΑΝ έπαιξε την Τσαρίνα κι η Σούζμαν, με το ρόλο των πολλών ποικιλιών (αυταρχική τσαρίνα, υπεροπτική σύζυγος, θρησκόληπτη γυναίκα, ευαίσθητη μητέρα) , και με όλη την ποιότητα του ROYAL SHAKESPEARE COMPANY, ήταν που προτάθηκε για το ΟΣΚΑΡ, έτος 1972, αλλά εκείνη τη χρονιά υπήρχε ΜΟΝΟ ΜΙΑ: Η ΤΖΕΗΝ ΦΟΝΤΑ ΣΤΗΝ «ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ» (Klute).

Φυσιογνωμίες της βρετανικής σκηνής κι οθόνης παρελαύνουν στην ταινία είτε σε μικρούς είτε σε μεγαλύτερους ρόλους είτε ακόμα και σε cameo parts, σε «περάσματα» δηλαδή, όπως οι ΣΕΡ ΛΩΡΕΝΣ ΟΛΙΒΙΕ και ΜΑΪΚΛ ΡΕΝΤΓΚΡΕΗΒ, ο ΤΖΑΚ ΧΩΚΙΝΣ αλλά κι ο διεθνής Γερμανός ΚΟΥΡΤ ΓΙΟΥΡΓΚΕΝΣ ενώ κάνει αίσθηση στο ρόλο του Ρασπούτιν (που βέβαια είναι ρόλος φτιαγμένος και με κάποια καρικατουρίστικη γραφικότητα) ο ΤΟΜ ΜΠΕΙΚΕΡ, που τελικά δεν πήρε την έγκριση για υποψηφιότητα στον β’ ανδρικό και δεν ακούστηκε και στη συνέχεια.

Το φιλμ τιμήθηκε με δύο ΟΣΚΑΡ, κι αυτά ήταν της ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ και των ΚΟΣΤΟΥΜΙΩΝ, που, τελικώς, είναι κι όλη η ταινία, είναι η «ΟΨΗ» που λέγαμε. Ο σκηνογράφος ΤΖΟΝ ΜΠΟΞ ήταν ο οσκαρούχος σκηνογράφος και του «Λώρενς της Αραβίας» αλλά και του «Δόκτωρ Ζιβάγκο» («παιδί» δηλαδή και του Ντέηβιντ Λην αλλά και του Σαμ Σπήγκελ ) (πήρε και τέταρτο σκηνογραφικό Οσκαρ για το «Ολιβερ» του Σερ Κάρολ Ρηντ) ενώ στα κοστούμια η ΥΒΟΝ ΜΠΛΕΗΚ με τον ΑΝΤΟΝΙΟ ΚΑΣΤΙΓΙΟ έχουν «μοιράσει» τη δουλειά σε «γυναικών» κι ανδρών» κι αυτά που κάνει η ενδυματολόγος , ειδικώς για την Τσαρίνα, ε, ναι, είναι κοστούμια της Αγίας Πετρούπολης. Όχι σαν κι εκείνα του Σμαράγδειου Βαρβάκη…

Στην όψη συνέβαλε κι η φωτογραφία του ΦΡΕΝΤΥ ΓΙΑΝΓΚ που είχε τρία Οσκαρ με τον Ντέηβιντ Λην («Λώρενς της Αραβίας», «Δόκτωρ Ζιβάγκο< «Η κόρη του Ράιαν») αλλά εδώ, θαρρείς κι εστάλη το μήνυμα της απουσίας Λην στη σκηνοθεσία και προτιμήθηκε η φωτογραφία φυσικών χώρων του ΟΣΒΑΛΝΤ ΜΟΡΙΣ – πάλι Εγγλέζου- στον «ΒΙΟΛΙΣΤΗ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ», που κι αυτός ήταν εγγλέζικη παραγωγή.

Το μουσικό θέμα του ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΡΟΝΤΝΕΫ ΜΠΕΝΕΤ που ήταν η έκτη και τελευταία υποψηφιότητα της ταινίας, δεν πλησίαζε ούτε καθ’ υποψίαν τα θέματα του Μωρίς Ζαρ, περισσότερο πρόβαλε ηχητικά τον αυτοκρατορικό θυρεό παρά κάποιου τύπου μουσικό συναίσθημα και το ΟΣΚΑΡ το έχασε συμπτωματικά από Γάλλο, από τον ΜΙΣΕΛ ΛΕΓΚΡΑΝ, στο «ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 42» που στο ρομαντικό του θέμα  έχουν τσαλαβουτήσει πλήθος ημέτεροι.