Τα πρώτα κεράσματα, το τσάι από το σαμοβάρι που μύριζε συνδυασμούς λουλουδιών (αργότερα θα δοκιμάσω το «γνήσιο» ρώσικο τσάι που είναι μαύρο κι έχει μέσα κι ένα κλωνάρι θυμάρι – για τα κρυώματα), οι συστάσεις, οι πρόθυμες προτάσεις για πράγματα που μπορείς να κάνεις στη Μόσχα, για τα θέατρα, για τα μουσεία, τις εκθέσεις, την Ιστορία, τα αξιοθέατα, αλλά και για το φαγητό (στο οποίο θα αφιερώσω ξεχωριστό κεφάλαιο) θα μπορούσαν να είναι μια τυπική ευγένεια που απαντάται στα ξενοδοχεία.
Δεν ήταν!
Δεν ήταν μια «τυπική» και μόνο ευγένεια. Ηταν η πρώτη σύσταση γι αυτό που είναι οι Ρώσοι. Και το γράφω από τώρα επειδή εδώ ξεκινά και σε όλες τις μέρες διαπιστώνεται κι επιβεβαιώνεται με τον πιο πανηγυρικό τρόπο.
Είναι τυπικοί στην αρχή και για το αν θα παραμείνουν έχει να κάνει και με σένα. Αν παραμείνεις κι εσύ τυπικός, ψυχρός κι απόμακρος, θα παραμείνουν κι αυτοί. Αν τους χαμογελάσεις, προβάλουν ό, τι ζεστότερο διαθέτουν. Αν τους ζητήσεις πληροφορία, θα «σκιστούν» να σε εξυπηρετήσουν. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί, κυρίως οι άνω των 50 ετών, δεν μιλούν ξένη γλώσσα. Κι οι επιγραφές είναι στην πλειονότητα τους αποκλειστικά στα ρώσικα. Αν δεν ξέρεις εσύ τη γλώσσα τους κι αν δεν γνωρίζουν κι εκείνοι μία από τις γλώσσες που εσύ μιλάς, τότε….. «χάθηκες»; Αυτό περιμένατε να σας πω; Όχι, το ακριβώς αντίθετο. Δεν χάθηκες καθόλου. Ούτε στο μετρό, στο δαιδαλώδες, ονομαστό μετρό τους που θα το περιμένετε μετά από κάποια άλλα κεφάλαια, που έχω κανονίσει να προπορεύσω. Διότι είναι η «παντομίμα» για την οποία σας έλεγα στο πρώτο κεφάλαιο με τον ταξιτζή. Κι η «παντομίμα» ξεκινά από την προθυμία κι από την ευγένεια της ψυχής που διαπιστώνεις, λίγο – λίγο, μέρα με τη μέρα. Είναι τόσο εξυπηρετικοί και τόσο νοιάζονται που θα σου κάνουν όλων των ειδών τα νεύματα, θα θυσιάσουν ακόμα κι από το χρόνο τους, μέχρι να δουν ότι πράγματι τακτοποιήθηκες.
Ούτε οι συστάσεις περί των πολιτιστικών και ιστορικών θησαυρών τους ήταν μια συνηθισμένη «ατραξιόν» υποδοχής των ξενοδοχείων. Ηταν αυτό που είναι, είναι αυτά που έχουν να δείξουν, κι αυτά που έχουν να δείξουν, αυτά είναι και οι ίδιοι. Οι Ρώσοι είναι ένα με τον Πολιτισμό και με την Ιστορία, με την Τέχνη και την Εσωτερικότητα. Εσωτερικότητα. Όχι Εσωστρέφεια. Οσο κι αν κάποιες στιγμές τα δύο αυτά κάπου μπλέκονται το ένα μέσα στο άλλο, ωστόσο μιλούν, επικοινωνούν, δεν φωνασκούν, έχουν εσωτερική αγωγή.
Ανέλαβαν προσωπικά ό, τι τους ζητήσαμε ή ό, τι εκείνοι υπέθεσαν ότι θα θέλαμε να κάνουμε και μας το έθεσαν σαν να διάβασαν τις σκέψεις μας.
Να καταλάβετε ότι στο ξενοδοχείο μέσα υπήρχε μηχάνημα, κάτι σαν ΑΤΜ, ώστε να μπορείς να αλλάζεις χρήματα. Και να στέλνει τώρα η κοπέλα της υποδοχής το παλληκάρι που δουλεύει στην «πόρτα» , το οποίο μιλούσε κι αγγλικά (εννοείται πως στο ξενοδοχείο μιλούσαν άπαντες, όπως και στα περισσότερα εστιατόρια , μπαρ, καφέ κλπ) για να μου πεί «μην πάτε στο μηχάνημα διότι δεν σας συμφέρει η ισοτιμία της μέρας, το δίνει το ρούβλι 53 και κάτι έναντι του ευρώ, ελάτε να σας πάω σε ένα διπλανό ανταλλακτήριο που το έχει σε πιο συμφέρουσα τιμή». Κι αφήνει το πόστο του, κάνοντας νόημα φυσικά στους ανωτέρους, που δεν είχαν την παραμικρή αντίρρηση, και με παίρνει, φεύγουμε από το ξενοδοχείου, βγαίνουμε στον κεντρικό δρόμο, βρισκόμαστε σε μια μεγάλη πόρτα που δεν έχει ούτε σήματα ούτε κουδούνι με κάποια ένδειξη, σπρώχνει την πόρτα και με βγάζει σε ένα κουβούκλιο , που δεν έδειχνε τι μπορεί να είναι κι εκεί μέσα κρυβόταν μια υπάλληλος που έκανε τις συναλλαγές και δεν ήθελε ούτε διαβατήριο. Ας σημειωθεί πως στις επόμενες μέρες ανακάλυψα πως δύο γωνίες παρακάτω υπήρχε θεσμικό ανταλλακτήριο, πάνω στο δρόμο, ολοφάνερο, που λειτουργούσε πάνω – κάτω με τον ίδιο «συνωμοτικό» τρόπο.
«Αξιοποιημένα κατάλοιπα» από το προηγούμενο καθεστώς, μου εξήγησε κάποιος, όπου με παρόμοιο τρόπο γινόταν τότε η ανταλλαγή με τα δολάρια σε στυλ μαύρης αγοράς. Οπου άλλαξαν εν μια νυκτί- απλώς άλλαξαν τον τρόπο ελέγχου.
Επόμενο ήταν να δώσω στο παλικάρι το πουρμπουάρ του για την εξυπηρέτηση και το πήρε τόσο ζεστά που προθυμοποιήθηκε να μας κάνει τον σωφέρ, στις ώρες του σχολάσματος του, για να μας πάει να μας δείξει μέρη που κατάλαβε ότι θα μας ενδιέφεραν κι ότι δεν ήμαστε τυπικοί τουρίστες… Χωρίς να ζητήσει «μπαξίς»
Το επόμενο στοιχείο των ευχάριστων εκπλήξεων ήταν ο φιλελληνισμός τους. Τον έχω δει και σε άλλα μέρη τον φιλελληνισμό, μπορώ να πω σε πολλά. Ο ρώσικος φιλελληνισμός ήταν διαφορετικός. Ξεκινούσε από το «είσαστε ο μόνος φίλος που έχουμε στη δύσκολη εποχή που διανύουμε», «είσαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που μας συμπαραστάθηκε», «Ο Πρωθυπουργός σας δίνει μια δύσκολη μάχη κι όλοι εμείς οι Ρώσοι είμαστε στο πλευρό του και στο πλευρό σας» μέχρι την… κοινή μας Ορθοδοξία.
Ω, ναι. Διαπίστωσα καθ’όλη τη διάρκεια της παραμονής μου, όχι μόνο στη Μόσχα αλλά και στην Αγία Πετρούπολη που ταξίδεψα στη συνέχεια (και θα γράψω άρθρα και για αυτήν) ότι η Ορθοδοξία είναι πολύ βαθιά μέσα στη ρώσικη ψυχή. Μην μπερδεύουμε την Ορθοδοξία με το θεοφοβούμενο πλήθος. Καθορίζει τη συμπεριφορά τους, ακόμα κι όταν δεν διαπράττουν αγιοσύνες, είναι κάτι σαν φιλοσοφία για αυτούς, είναι κάτι που δεν έφθειραν ούτε στα πολλά χρόνια της κομμουνιστικής διακυβέρνησης, αν και μια επόμενη διαπίστωση, για την οποία θα γράψω σε επόμενο κεφάλαιο, είναι ότι δεν έχει εξαλειφθεί η κομμουνιστική εποχή εντελώς. Μάλλον ένδυση και τρόπους έχει αλλάξει. Τις δείχνουν τις εκκλησίες τους, τις προβάλλουν, διατείνονται με περηφάνια πως δεν έπαψαν ποτέ να εκκλησιάζονται κι η περηφάνια δεν αφορά μόνο στο θρήσκευμα αλλά και στο πρόσφατο κομμουνιστικό παρελθόν... Που το παντρεύουν χριστιανικά και περίτεχνα, ως Ιστορία πιά κι ως Πολιτισμό, και με τα 500 χρόνια των Τσάρων…. Στους οποίους, άλλωστε, «ανήκουν» θεωρητικά οι Εκκλησίες….
Αγάπη για τους Ελληνες λοιπόν και φίλοι μας, μίσος για τους Γερμανούς, ενώ συνεχίζονταν οι προετοιμασίες , καιρό πριν, τόσο για την Εργατική Πρωτομαγιά (που την έζησα όμως στην Αγία Πετρούπολη ή ΛΕΝΙΝΓΚΡΑΝΤ- που εξακολουθεί να υπάρχει ως επιγραφή και όνομα και θα σας πω και γι αυτό στην ώρα του) όσο και για τις Γιορτές των 70 χρόνων από τη λήξη του Πολέμου στις οποίες ο Πούτιν έδωσε ιδιαίτερη σημασία για πολλαπλούς λόγους.
Με όλη αυτή τη ζεστασιά λοιπόν της υποδοχής ετοιμαζόμαστε να ανέβουμε στα δωμάτια, όταν έρχεται η ψυχρολουσία από την εξυπηρετικότατη κοπέλα της υποδοχής, καθώς επιστρατεύω όλο μου το διπλωματικό και παιχνιδίστικο ύφος και της ζητώ , με σιγανή φωνή, αν μπορεί να μου δώσει ένα τασάκι για το δωμάτιο.
Η εξυπηρετικότητα κι η προθυμία δεν αλλάζουν μόνο που τα λόγια τώρα είναι κοφτά κι αυστηρά και δεν επιδέχονται περαιτέρω διπλωματίας: «Από τις 13 Ιουλίου του 2014 που ψηφίστηκε στη Ρωσία ο αντικαπνιστικός νόμος , το κάπνισμα απαγορεύεται ακόμα και στα μπαλκόνια και στους περιβόλους και στα παράθυρα και σε ό, τι αφορά το οποιοδήποτε property».
Σπάζομαι, Σπαζόμαστε όλοι. Κυρίως όταν βγαίνουμε έξω κι από την είσοδο του ξενοδοχείου, ανάβουμε τσιγάρο κι έρχεται ο αυστηρός Ρώσος με ύφος «κομισάριου Μπέρια» να μας πεί ότι το τσιγάρο στο ξενοδοχείο απαγορεύεται. Μα εδώ είναι υπαίθριος χώρος, διαμαρτύρομαι εγώ. Μου δείχνει με το χέρι του την άκρη της εισόδου του ξενοδοχείου, εκεί που στρίβουν τα αυτοκίνητα για να μπουν στην είσοδο και να αποβιβάσουν επιβάτες, όπου υπάρχουν τασάκια από εκείνα τα ψηλά, που είχαμε κάποτε στις δημόσιες υπηρεσίες. «Μόνο εκεί!» δηλώνει αυστηρά. Και πριν πάμε, βλέπουμε στριμωγμένους διάφορους άλλους θεριακλήδες σαν κι εμάς, που έχουν αφήσει τη βολή του δωματίου τους για να κατέβουν για τσιγάρο.
Την άλλη μέρα «αγόρευσα» όταν συναντήθηκα με Ρώσους αλλά και με Ελληνες που συνεργάζονται με Ρώσους επιχειρηματίες, πάνε κι έρχονται στη Ρωσία ή ζουν εκεί μεγάλα διαστήματα του χρόνου αλλά σε σας θα τα γράψω σήμερα για να κλείσουμε το θέμα του αντικαπνιστικού
«Συγγνώμη» τους είπα «αλλά εδώ ξεπερνιούνται κάποια όρια». Και συνέχισα «Να μην επιτρέπεται στην τραπεζαρία, στο σαλόνι, άντε και στο μπαρ, να το καταλάβω – να μην ενοχλείται ο μη καπνιστής.. Να μην επιτρέπεται όμως στο δωμάτιο για όσο καιρό το εκμισθώνω, αυτό αρχίζει και γίνεται οργουελικό. Δηλαδή, δεν έχω δικαίωμα να προσφέρω στον εαυτό μου μια απόλαυση, στον ιδιωτικό μου χώρο;» Βέβαια, συμβαίνει και σε άλλα μέρη κι είναι θέμα πλέον ατομικών δικαιωμάτων ο ιδιωτικός χώρος, το δωμάτιο που θα μείνεις, το πληρώνεις και θα κάνεις ό, τι θέλεις χωρίς να ενοχλείς τους γείτονες. Το έχω δει και σε άλλα μέρη αλλά αυτή η αυστηρότητα της Ρωσίας με εξέπληξε.
Δεν μας επέτρεπαν ούτε στον περίβολο ζαχαροπλαστείων (άλλο μεγάλο κεφάλαιο αισθητικής και κομψότητας στη Ρωσία), στον υπαίθριο χώρο τους, στα «τραπεζάκια έξω»: «Ο Νόμος απαγορεύει το κάπνισμα εντός όλης της ιδιοκτησίας, είτε κάθεστε μέσα, είτε έξω». Ένα μόνο μαγαζί συνάντησα στη Μόσχα κι ένα άλλο όλο κι όλο στην Αγία Πετρούπολη όπου στο «τραπεζάκια έξω» επέτρεπαν το κάπνισμα… κι ακόμα σπάω το κεφάλι μου για να κατανοήσω τον ..διαταξιακό χώρο, τι ανήκε και τι δεν ανήκε στην «ιδιοκτησία», στο property που λένε κι οι άλλοι, οι από εκεί…
«Και που να δεις αν έρθεις χειμώνα στη Μόσχα με το -20, τι έχεις να πάθεις, αν θελήσεις να βγεις στο δρόμο για να καπνίσεις»
«Θα έρθω!» του είπα κι εγώ με πείσμα και το εννοούσα.
