Πέρσι , τέτοια εποχή, είχαμε το «ΤΡΕΞΕ» του ΤΖΟΡΝΤΑΝ ΠΗΛ, το οποίο ένα χρόνο μετά έφτανε ως τα ΟΣΚΑΡ και την κατάκτηση του βραβείου ΣΕΝΑΡΙΟΥ. Επισήμως, το είδος «ΘΡΙΛΕΡ», αναγνωριζόταν με διαβατήριο ανανέωσης , ξέφευγε από την «σπλατεριά», κράταγε τον τρόμο και τον πάντρευε με κοινωνικά και φυλετικά μηνύματα επιδεικνύοντας και κινηματογραφική βιρτουοζιτέ. Φέτος, έρχεται το «ΕΝΑ ΗΣΥΧΟ ΜΕΡΟΣ». Αραγε βρισκόμαστε σε μια φάση αλλαγής του είδους όπου μέσα στον ορυμαγδό των «σπλάτερ» και λοιπών αντιαισθητικών ή μη, ταινιών, εμφανίζεται γενιά κινηματογραφιστών που παρακολουθούσε σε νεαρή ηλικία τα θρίλερ της «Παρασκευής» κι έρχεται να πει ένα δικό της λόγο, να δείξει πόσο σοβαρά έπαιρνε το είδος στην παιδική ηλικία; Και ξέρετε, όταν κάτι το έχει πάρει στα σοβαρά η παιδική ηλικία, τότε αυτό βράζει διαρκώς κι αναπόφευκτα έρχεται να κατατεθεί στην ενηλικίωση.
Ας πούμε και για αυτές τις ταινίες που η πληθώρα της κάθε εβδομάδας μας κάνει και τις προσπερνάμε λες και το σινεμά έγινε για να πηγαίνει μόνο προς μία κατεύθυνση, εκείνη που ορίζουν κριτικοί και δημοσιεύματα. Ας το δούμε κι ως μία «συγγνώμη» προς αυτές τις ταινίες που γίνονται για να μας ψυχαγωγήσουν αλλά η σοβαροφάνεια κι η υποκρισία που τη συνοδεύει είναι σαν να λένε «μην..»
Παρόλο ότι η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ δεν φημίζεται για το κινηματογράφο της, όσο κι αν προσπαθούν να μας πείσουν περί του αντιθέτου τα μικρά γραφεία διανομής και τα μικρά Φεστιβάλ ανά τον κόσμο, εντούτοις, αυτή εδώ η ταινία κάπως «μίλησε». Κι αυτά που είπε είναι σοβαρά από κινηματογραφική άποψη.
Οι σκέψεις… Αυτό είναι και το σημείο «κοσκινίσματος» απέναντι στην ταινία του φίλου μας ΦΑΤΙΧ ΑΚΙΝ , που την εκτόπισε από την πεντάδα του ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟΥ ΟΣΚΑΡ . Το ότι το ΜΑΖΙ Η ΤΙΠΟΤΑ» του Φατίχ, μέσα από ένα πολιτικών διαστάσεων γεγονός ενεργοποιούσε το συναίσθημα. Αντίθετα, η ταινία του Λιβανέζου ΖΙΑΝΤ ΝΤΟΥΕΪΡΙ βάζει δυναμίτιδα στις ΣΚΕΨΕΙΣ. Χωρίς να απαρνείται το συναίσθημα ή τον Ανθρωπο, κάθε άλλο!
H ταινία τιμήθηκε στα φετινά «ΣΕΖΑΡ», τα βραβεία της Γαλλικής Ακαδημίας Κινηματογράφου με ΔΥΟ βραβεία: Του Α’ Γυναικείου Ρόλου στην εξαίρετη ηθοποιό ΖΑΝ ΜΠΑΛΙΜΠΑΡ και του ΗΧΟΥ. Τη χαρακτηρίζω ως «ταινία για press conference» επειδή είναι του ΜΑΤΙΕ ΑΜΑΛΡΙΚ , ο οποίος «σπρώχνεται» από Φεστιβάλ και λοιπά ιερατεία ως auteur κι η ταινία είναι χαρακτηριστικό δείγμα εκείνων που παίζονται στα Φεστιβάλ και με τις ερωτήσεις των δημοσιογράφων επιχειρείται η κάλυψη των κενών που δεν προλαβαίνει να καλύψει η προβολή επί της οθόνης.
Σκέφτηκα αρχικά ένα άλλο τίτλο για την κριτική της ταινίας αυτής του ΣΤΗΒΕΝ ΣΠΗΛΜΠΕΡΓΚ: «ΜΑΓΕΙΑ ΣΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ, ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ». Όμως τον άλλαξα, δεν τον χρησιμοποίησα, διότι σκέφτηκα σχεδόν αμέσως ότι δεν θα ήταν αντιπροσωπευτικός για το τι είναι η ταινία. ΚΙ ότι θα υποβάθμιζε, θα μείωνε, αυτό που έκανε ο Σπήλμπεργκ σε τούτο το φιλμ. Το κρατώ, όμως, όχι για τίτλο αλλά για επισήμανση-ανάλυση πιο κατω.
ΚΙ από τα «Cesar» των Γάλλων περνάμε ξανά στα «David di Donatello» των Ιταλών και δείτε πως αξιολογούν την έννοια «πρώτη ταινία» ή «πρωτοεμφανιζόμενος» οι ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΕΣ της Ιταλικής Ακαδημίας κι όχι οι «αστεράκηδες» της… απολύτρωσης. Διότι κι ο υποφαινόμενος, στα «David di Donatello» όπου πήρε το ΒΡΑΒΕΙΟ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΥ, συνειδητοποίησε ότι το έργο ανήκε σε πρωτοεμφανιζόμενο, μια και το έργο που τον είχε ενθουσιάσει (τον υποφαινόμενο) ναι, ήταν έργο πρωτοεμφανιζόμενου. Δείτε πόση διαφορά υπάρχει μεταξύ πρωτοεμφανιζόμενων Ιταλών κι αντίστοιχων Ελλήνων.
ΕΚΚΛΗΣΗ κάνω προς όλους όσους πραγματικά ΑΓΑΠΟΥΝ το σινεμά καθώς και προς εκείνους που (λένε ότι) αγαπούν το ΓΑΛΛΙΚΟ σινεμά, προς τους ΑΛΗΘΙΝΟΥΣ «σινεφίλ» κι όχι τους «σινεχθρίκ» που πίσω από τη μάσκα του ψευτο-σινεφιλ νοιάζονται μόνο να ειρωνεύονται και να διασύρουν τις ταινίες, να πάνε να το δουν. Κι επίσης, να αρχίσουν να κοιτάζουν και τα «CESAR» των Γάλλων, όπως και τα «DAVID DI DONATELLO» των Ιταλών, διότι πολλά πράγματα έχουν να μάθουν γύρω από το σινεμά, γύρω από το σινεμά των ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΩΝ κι όχι των κριτικών, των θεωρητικών, των φεστιβαλιστών, των auter-ιστών. Το «ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΕΚΕΙ ΨΗΛΑ» είναι ένα ΧΑΡΜΑ, ένα ΜΕΘΥΣΙ.
Ανάμεικτα συναισθήματα αφήνει αυτή η ταινία της ΛΥΝ ΡΑΜΣΕΥ, που τιμήθηκε στις Κάννες με διπλό βραβείο, ΣΕΝΑΡΙΟΥ κι ανδρικής ερμηνείας στον ΓΙΟΑΚΙΝ ΦΙΝΙΞ. Κι ως προς μεν το βραβείο σεναρίου επαυξάνονται οι ενστάσεις (ή έστω οι απορίες) περί των φετινών αποτελεσμάτων του Φεστιβάλ Καννών, ύστερα από το βραβείο σκηνοθεσίας στη Σοφία Κόπολα για την «Αποπλάνηση» και το βραβείο σεναρίου εδώ… Χώρια ότι κατανοώ πλήρως και τις ενστάσεις για τον «Χρυσό Φοίνικα» στο σουηδικό «ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ» αντί του γαλλικού «120 ΧΤΥΠΟΙ ΤΟ ΛΕΠΤΟ». Όμως, όλως αντιθέτως, για το βραβείο ερμηνείας στον Γιοακίν κάνουμε αληθινή ΥΠΟΚΛΙΣΗ.
Α, ρε Ιταλία! Από πού το πιάνεις ένα θέμα και που το πας. Από τα προεφηβικά ψυχανεμίσματα του «una storia d’ amore» ως το διαρκές μυστήριο, την τραγωδία του έρωτα, τη ψυχογεωγραφία ενός μέρους και την κατάληξη στη Μαφία! Και με την ποίηση εμποτισμένη σε όλο το μήκος της ταινίας. Βέβαια, όπως έλεγε η γιαγιά μου, είναι έργο λυπητερό.
..Κι αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουν πολύ καλά οι Βρετανοί , κυρίως οι Εγγλέζοι κι οι Σκωτσέζοι (αλλά κι οι Ιρλανδοί όταν «αγγλοποιούνται»- βλ.Μπέρναρντ Σω και Οσκαρ Ουάιλντ), και το διαπιστώνουμε πολύ συχνά στις σάτιρες τους που διακρίνονται για το δηλητηριώδες χιούμορ τους, ειδικώς όταν αναφέρονται σε πολιτικά ζητήματα ή και στον αυτοσαρκασμό τους. Είναι μια παράδοση που συνδυάζει ΠΝΕΥΜΑ και ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ.
Το περί Ελλήνων του τίτλου έχει να κάνει με το ότι παραγωγός της ταινίας είναι ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΑΒΡΑΣ, γιός του μεγάλου ΚΩΣΤΑ, κι ότι ο μοντέρ του φιλμ είναι Ελληνας, με το ελληνικότατο όνομα ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ . Και στην ανακάλυψη του τελευταίου οδηγήθηκα από το ίδιο το μοντάζ της ταινίας που με συγκλόνισε κατά την παρακολούθηση , έψαξα να δω πως λέγεται αυτός που το έκανε κι έπεσα στο όνομα. Μιλάμε για εξαιρετικό μοντάζ και θα πω παρακάτω θεϊκά πράγματα. Το φιλμ είναι ένα δυνατό δράμα πάνω στην κηδεμονία ανηλίκου.
Σε ΤΡΙΑ σημεία θα ήθελα να εστιάσω την κριτική μου για αυτή την ταινία: 1) Στο κατασκοπικό είδος ,2)στις προσπάθειες εκσυγχρονισμού του και παραμονής του, 3) στην πρωταγωνίστρια. Και τα πιάνω με τη σειρά …αφού πω στους πιο… βιαστικούς εκ των αναγνωστών ότι είναι ανώτερο των προσδοκιών, που η προκατάληψη θα τοποθετούσε χαμηλά.
ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ το φιλμ του ΣΑΜΟΥΕΛ ΜΑΟΖ από το ΙΣΡΑΗΛ, που είδα στις «Νύχτες πρεμιέρας» κι αποτελεί και την υποβολή της χώρας για το ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟ ΟΣΚΑΡ του 2018. Είχε όμως τη μοίρα του "ΜΑΖΙ "Η ΤΙΠΟΤΑ" του ΦΑΤΙΧ ΑΚΙΝ κι έφτασε μόνο μέχρι την "short list" των 9.....
Την έχει υποβάλει η ΧΙΛΗ για το ξενόγλωσσο ΟΣΚΑΡ του 2018 κι η συμπαραγωγή με Γερμανία- εξού και της προέκυψε και βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Βερολίνου- της προσδίδει καλής ποιότητας παραγωγή που φαίνεται κυρίως στην εξαιρετική φωτογραφία και στη σκηνογραφική διεύθυνση όπου τα χρώματα αποζητούν φωτισμούς για να γίνουν ατμόσφαιρα. Μα πάνω από όλα μας αποκαλύπτει την ΝΤΑΝΙΕΛΑ ΒΕΓΚΑ, μια αληθινή καλλιτέχνιδα, τρανσέξουαλ, που δίνει ΥΠΟΣΤΑΣΗ στην τρανσέξουαλ ηρωίδα του σεναρίου.
Είναι από εκείνα τα έργα που ακούς πολλά, διαβάζεις πολλά, βλέπεις να τα βραβεύουν οι κριτικές ενώσεις κατά κόρον, έρχεται ύστερα κι η Ακαδημία και συμφωνεί μαζί τους και τα προτείνει στις μεγάλες κατηγορίες των Οσκαρ της αλλά… υπερίπταται, φτερουγίζει διαρκώς ένα «αλλά…».
Τα ΥΠΕΡ, αφορούν στις ΤΕΣΣΕΡΙΣ κατηγορίες για τις οποίες προτάθηκε στα ΟΣΚΑΡ. Ητοι την ερμηνεία β’ γυναικείου ρόλου για την ΜΑΙΡΗ ΜΠΛΑΪΤΖ, το εκ διασκευής ΣΕΝΑΡΙΟ, τη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ και το ΤΡΑΓΟΥΔΙ που ακούγεται στο φινάλε.
Τα ΚΑΤΑ, άπτονται δύο βασικότατων τομέων της Κινηματογραφίας που ΔΕΝ προτάθηκαν για ΟΣΚΑΡ κι είναι καθοριστικό κι ενδεικτικό του τι συμβαίνει με το φιλμ. Οι τομείς αυτοί, οι πάσχοντες δηλαδή, είναι Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΤΑΖ.
Και τα μεν και τα δε θα τα αναλύσουμε πιο κάτω.
Ο φίλος μας ο ΦΑΤΙΧ ΑΚΙΝ για μια ακόμα φορά μας αγκάλιασε και μας συνεπήρε ενώ συγχρόνως έδειξε πόσο ανήσυχος είναι, πόσο δεν επαναπαύεται, πόσο δοκιμάζεται διαρκώς σε καινούργια για αυτόν ανοίγματα και ταυτοχρόνως κάνει και κάτι σπουδαίο το οποίο γίνεται διαπιστευτήριο στη σκηνοθετική του αξία: Μεταβάλει σε μεγάλη δραματική ηθοποιό την ως τα χθες μόνο όμορφη, ΝΤΑΪΑΝ ΚΡΟΥΓΚΕΡ.
Αν οι «Τρεις πινακίδες έξω από το Εμπινγκ στο Μισούρι» είναι ταινία ΣΕΝΑΡΙΟΥ και κατεπέκταση κι ερμηνειών, οι οποίες «εκπορεύονται» από το σενάριο μια κι από εκεί εκπορεύονται κι οι ρόλοι, η «ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ» είναι αυτό που λέμε ΤΑΙΝΙΑ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ. Κι οι επίσης καλές ερμηνείες διαφοροποιούνται από τις άλλες, των «πινακίδων», και γίνονται ερμηνείες συντονισμού με σκηνοθετική γραμμή.
Σκέφτηκα πολλές φράσεις με τις οποίες ήθελα να χαρακτηρίσω την ταινία στον τίτλο του κειμένου που θα έγραφα. Κατέληξα σε αυτόν. Διότι το καλλιγράφημα μπορεί να ηχεί ως κάτι συγγενικό με την καλλιγραφία, την οποία το φιλμ τη διαθέτει, παραπέμπει όμως και σε ποίηση. Κι έτσι η καλαίσθητη αισθητική, ο λεπτός χειρισμός θέματος, τα ψυχανεμίσματα των ανθρώπων και προπάντων το ξύπνημα του έρωτα έτσι όπως δίνεται, σε αυτούς τους απαλούς τόνους, προέκρινε την επικράτηση του «τρυφερού καλλιγραφήματος»