¨Η πως το ΣΤΥΛ μετατρέπεται σε ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Είναι πλέον καταφανές ότι ως προς την Ισπανία μιλάμε για ΣΧΟΛΗ πάνω σε αυτό που συλλήβδην αποκαλείται σήμερα «θρίλερ» ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για το είδος «ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ» που αποδεικνύει τις αμέτρητες παραλλαγές του. Αυτό και μόνο αρκεί για να αποδείξει σοβαρότητα, για δημιουργία νέας παράδοσης και για ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΑΣ κι όχι ενός και μόνου auteur. Αυτό φυσικά έχει ως αποτέλεσμα, οι «κολλημένοι» στους auteurs να ψάχνουν να βρίσκουν ελαττώματα επειδή έχουν «μάθει» (;) να εξετάζουν το σινεμά μέσα από πρόσωπα κι όχι μέσα από είδη, από σχολές, από κινηματογραφίες. Νομίζουν πως τις ταινίες τις εντάσσουμε σε πρόσωπα, σε «δημιουργούς» κι αν δεν υπάρχει τέτοιος αδυνατούν να παρακολουθήσουν λόγω ελλιπούς και πλημμελούς μη καταρτήσεως ως προς την εξέταση των ταινιών. Αυτό, δεν σημαίνει πως μέσα από αυτά τα «θρίλερ» δεν θα ξεπεταχτεί και κάποιος που ειδικεύεται κι υπηρετεί αποκλειστικά το είδος οπότε είναι εν δυνάμει δημιουργός. Η θεωρία του auteur, όμως, δεν τα εξετάζει έτσι.
Ταινίες σαν κι αυτήν εδώ είναι που στο πάλαι ποτέ όφειλαν τη διάσωση τους στους θερινούς κινηματογράφους. Τους πρόσφεραν τη ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ, εκείνη που είχε χαθεί στη χειμερινή προβολή λόγω πληθώρας κινηματογραφικής ύλης ανά εβδομάδα και ανειλημμένων προσωπικών υποχρεώσεων των θεατών. Το θερινό ήταν που έδινε την ευκαιρία και για την ταινία αυτή το όλο θέμα καθίσταται ΚΥΡΙΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ.
Η ταινία αξίζει ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΥΣ ΔΥΟ: Και για τον ΑΛΑΙΝ ΝΤΕΛΟΝ δηλαδή αλλά και για τον σκηνοθέτη ΤΖΟΖΕΦ ΛΟΟΥΖΥ. Θα ξεκινήσω, όμως, από τον Ντελόν στον οποίο θα αφιερώσω και το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής διότι πολλά επιπόλαια έχουν ειπωθεί κι όλο έχει να κάνει με την προκατάληψη και τον κομπλεξισμό απέναντι στους σταρ , μόνο που κι αυτό γίνεται «α λα καρτ» - που λένε. Ή με δύο μέτρα και δύο σταθμά, επί το ελληνικότερον.
Το… «quo vadis» της αναρώτησης στον τίτλο, εννοείται πως τους πιάνει όλους. Κι είναι από εκείνα που με κάνουν κι απορώ όταν συμβαίνουν, κυρίως όταν βλέπω ότι οι συντελεστές διαθέτουν κάποιες περγαμηνές. Πόσο μάλλον από το χώρο του σεναρίου.
Δεν μπορώ να την χαρακτηρίσω αυτή την ταινία και το σκέφτηκα πολλές φορές να μην γράψω καθόλου. Είναι από τις χειρότερες περιπτώσεις του «concept» : «να κάνουμε και μία συνέχεια, ένα νούμερο 2 επειδή έχουμε ένα πετυχημένο εμπορικά τίτλο».
Από αυτό το σημείο ξεκινώ την κριτική μου κι από αυτό πιάνομαι ως άνθρωπος των Ακαδημιών κι Ακαδημαϊκός κι ο ίδιος – μέλος σε τρεις. Το ότι η ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ στα ΒΡΑΒΕΙΑ ΓΚΟΓΙΑ 2018 αυτή την καθαρά βρετανική ταινία επέλεξε ως καλύτερη του έτους, όχι στην κατηγορία της Ξενόγλωσσης (όπου στην Ισπανική Ακαδημία η κατηγορία είναι διπλή: Ξενόγλωσσης και Ξένης Ισπανόφωνης) αλλά στις κατηγορίες των εντόπιων ταινιών. Και τη βράβευσε με τα ΓΚΟΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ και ΕΙΚ ΔΙΑΣΚΕΥΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ. Βέβαια, η σκηνοθέτης ΙΖΑΜΠΕΛ ΚΟΪΞΕΤ είναι Καταλανή. Και στο επιτελείο πρωτοκλασάτων συνεργατών υπάρχουν ονόματα της ισπανικής κινηματογραφίας. Δεν είναι όμως εκεί το θέμα. Διότι η ισπανική Ακαδημία είναι ως προς αυτό τον τομέα πιο κοντά στην Αμερικάνικη, βραβεύει και ξένους επειδή ζητούμενο είναι το ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ, σε αντίθεση με τις άλλες Ακαδημίες και προπαντός με την ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ όπου προηγείται η επίδειξη διαβατηρίου κι έπεται το επίτευγμα.
Εχω γράψει πολλές φορές τις επιφυλάξεις μου για την κινηματογραφική χρησιμότητα του όρου «βασισμένο σε ΑΛΗΘΙΝΗ ιστορία» και το έχω εξηγήσει. Ότι δηλαδή περισσότερο χρησιμεύει για εμπορικό πλασάρισμα ταινιών, για μόδα των τελευταίων αρκετών ετών, ως ένα τρόπο για να διοχετεύουν στην αγορά καλύτερα τις ταινίες με την ψευδαίσθηση ότι το κοινό θα δει κάτι «αληθινό» παρά ότι όλο αυτό προσδίδει καλλιτεχνική αξία. Από τη στιγμή που ζητούμενο στην Τέχνη και θεμελιώδης ορισμός είναι το «μίμησις πράξεως» κι όχι η ίδια η πράξη, τελικός σκοπός θα είναι η «μίμηση». Είτε πρόκειται για ιστορία επινοημένη είτε για αληθινή. Διότι σε όλες τις περιπτώσεις το σενάριο θα πρέπει να είναι σενάριο, να λειτουργεί με τους ίδιους δραματουργικούς όρους και κανόνες που ορίζονται για τα σενάρια και ΠΟΥΘΕΝΑ δεν προβλέπεται «αληθινή» ή μη ιστορία παρά «μίμησις πράξεως».
A, ναι, υπάρχει κι αυτή η ανάγκη. Σε άλλους πιο συχνή, σε μερικούς πιο…. «ενίοτε». «Ο ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ ΜΟΥ» έρχεται να καλύψει αυτή την ανάγκη έστω κι ως μία εναλλαγή στην κινηματογραφική έξοδο των ημερών.
Σε αυτά που έγραψα περί «κωμωδίας» στην κριτική μου για το ιταλικό φιλμ «ΒΑΛΕ ΤΗ ΓΙΑΓΙΑ ΣΤΟ ΨΥΓΕΙΟ», επανέρχομαι με αφορμή άλλο είδος: Το «πολιτικό θρίλερ». Κι εδώ συναντάμε έλλειμμα στον ελληνικό κινηματογράφο, ακριβώς λόγω «διδασκαλιών» από ινστρούχτορες που περισσότερο διδάσκουν τη λογοκρισία παρά την δραματουργία την οποία άλλοι αγνοούν κι άλλοι παρακάμπτουν.
Κάθε φορά που βλέπω μια ιταλική ταινία και κυρίως ΚΩΜΩΔΙΑ , δύο πράγματα αναπηδούν στο μυαλό μου. Το ένα αφορά σε αυτούς: Ότι και στην πιο αγοραία φάρσα, η κοινωνική αναφορά είναι παρούσα , είναι μήτρα του σεναρίου. Το δεύτερο αφορά σε μας: Στον κομπλεξισμό μας απέναντι στην κωμωδία και γενικότερα στο σινεμά των ειδών, κυρίως , όμως, στην ΚΩΜΩΔΙΑ. Και στο πως χάσαμε κι αυτό το έδαφος.
Και δεν πρόκειται ακριβώς για «θρίλερ» το είδος στο οποίο η Ισπανία κυριαρχεί, τουλάχιστον έτσι όπως ορίζεται το είδος από fan…Ετσι κι αλλιώς έχουν μπερδευτεί πολύ τα πράγματα στις ορολογίες από τη στιγμή που ανακατεύονται πολλοί και τελικώς οι πολλοί δίνουν τον «τόνο» ακόμα κι αν διακατέχονται από σύγχυση ιδεών.
Θα έλεγα ότι έως και με απογοήτευσε η ταινία. Όχι γιατί άλλο φιλμ πήγα να δω κι άλλο έβλεπα. Αυτό το έχω ξεπεράσει, έχω πάρει μαθήματα πολλά επί του συγκεκριμένου κι έχω διδαχτεί ότι πηγαίνουμε να δούμε το έργο που θα μας δείξουν κι όχι εκείνο που κατασκευάσαμε εμείς στο μυαλό μας κι εντελώς αυθαίρετα περιμέναμε. Δεν μιλώ για κάτι τέτοιο.
Ηταν ακριβώς ο ίδιος, που είχε γίνει μια δεκαετία πίσω, με την ΩΝΤΡΕΫ ΧΕΠΜΠΟΡΝ, όταν είχε βγει στο στερέωμα με το «ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΣΤΗ ΡΩΜΗ» του μεγάλου ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΟΥΑΪΛΕΡ. Ξαφνικά, στη δεκαετία του ’50 εμφανιζόταν μία κοπέλα στην οθόνη η οποία συνδύαζε αφενός την τέλεια πριγκίπισσα του ρόλου, αφετέρου μέσα από το ΣΕΝΑΡΙΟ κατάφερνε και γινόταν το αντιπροσωπευτικό κορίτσι του ’50, όλα τα κορίτσια της εποχής έβλεπαν «ΕΚΕΙΝΗ» στον καθρέφτη τους. Μια δεκαετία μετά, βγαίνει το «DARLING» και συμβαίνει ένα ανάλογο φαινόμενο με ένα άλλο κορίτσι σε εντελώς διαφορετικό ρόλο και είδος (μήπως και δεν ήταν και τόσο διαφορετικά κι ήταν απλώς κοιταγμένο όλο αυτό από την «ανάποδη»;) αλλά και εποχή. Και το κορίτσι αυτό ήταν η ΤΖΟΥΛΙ ΚΡΙΣΤΙ, η οποία μέσα από το ΣΕΝΑΡΙΟ (πάλι!!!!!!!!!!!!!) που την ήθελε ΑΝΕΡΜΑΤΙΣΤΗ κι αβέβαιη για τη ζωή της και για τις σχέσεις της με τους άντρες , εκπροσώπησε το ΑΝΗΣΥΧΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΤΟΥ ’60. ΚΙ έγινε ό,τι έγινε!!!
Τα μυθιστορήματα της ΑΓΚΑΘΑ ΚΡΙΣΤΙ, της Πρωθιέρειας της αστυνομικής λογοτεχνίας, δεν έχουν ευτυχήσει ιδιαιτέρως στον κινηματογράφο. Όμως κι οι πιο μέτριες αποδόσεις τους , για το θεατή καταλήγουν πάντα «συμπαθητικές» επειδή, αν μη τι άλλο, υπάρχει πάντα ο ΑΙΝΙΓΜΑ έτσι περίτεχνα όπως το πλέκει η ΜΕΓΑΛΗ, κι ο θεατής αν μη τι άλλο, την ώρα του την έχει «σκοτώσει», προσπαθώντας να «λύσει» το αίνιγμα» που του έβαλε η Αγκαθα.
Ο «ΓΙΓΑΝΤΑΣ» αυτό υποδηλώνει όχι ως εξαίρεση αλλά ως μέρος ενός συνόλου παραγωγής. Τιμήθηκε με ΔΕΚΑ βραβεία ΓΚΟΓΙΑ, τα περισσότερα που κέρδισε ισπανική ταινία στην απονομή του 2018, όμως σε αυτή την δεκάδα δεν περιλαμβάνονταν ούτε η Καλύτερη Ταινία», ούτε η «Σκηνοθεσία» . Κι αυτό κάτι σημαίνει.
Στον τίτλο επιχειρώ να τονίσω την «ταυτότητα» της ταινίας κι αν γίνει αντιληπτό ότι η αξία της είναι καθαρώς ψυχαγωγική. Με την έννοια ότι πάμε και βλέπουμε μια περιπέτεια με ήρωα υπαρκτό πρόσωπο για το οποίο έχουν γραφτεί κι ειπωθεί τόσα και τόσα κι επίσης ότι πρωταγωνιστεί ίσως το Νο 1 ζευγάρι της ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ κι ΕΥΡΩΠΑΪΚΉΣ σημερινής Κινηματογραφίας με διεθνή αναγνώριση που έχει περάσει και τον Ατλαντικό και τους έχει κάνει αμφοτέρους κατόχους βραβείου ΟΣΚΑΡ, δηλαδή τον ΧΑΒΙΕ ΜΠΑΡΔΕΜ και την ΠΕΝΕΛΟΠΕ ΚΡΟΥΖ. Από εκεί και πέρα, όλα είναι «ανοιχτά» αλλά για την ψυχαγωγική αξία της ταινίας σε μια θερινή έξοδο στην Ελλάδα, δεν θα είχα να προσάψω το παραμικρό.
Δεν μπορείς στη κριτική αυτών των ταινιών, των λεγόμενων ταινιών – franchise, που λέγονται έτσι επειδή είναι στην ουσία καταναλωτικά προϊόντα, να μην ξεκινήσεις από τους fan, να μη λάβεις αυτούς υπόψη. Όχι για να τους κανακέψεις μα επειδή αυτοί θα έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο κι η κριτική απλώς θα πει τη γνώμη της επ’ αυτού που είναι το προϊόν. Οταν σε μια ταινία, που γυρίζεται σε «συνέχειες», όχι επειδή υπάρχει κάποιος λόγος κατά την εξέλιξη του σεναρίου, που κι αυτό δεν με βρίσκει καλλιτεχνικώς και κινηματογραφικώς σύμφωνο δεδομένου ότι τα έργα από τον ίδιο τον αριστοτελικό ορισμό έχουν «μέγεθος», αλλά επειδή φτιάξαμε ένα τίτλο μέσα από ένα προϊόν και τον τίτλο πουλάμε – το λεγόμενο brand name της αγοράς- τότε οι fan πρωτοστατούν.
Όπως συμβαίνει με τους ηλικιωμένους που είναι εκ προοιμίου συμπαθείς ως ήρωες δράματος στο συναισθηματικό κοινό (περίπτωση «Ταξίδι αναψυχής»), έτσι συμβαίνει, κι ακόμα περισσότερο, και με τα μικρά παιδιά ως ήρωες δράματος, κυρίως όταν πρόκειται για ορφανά… Ένα κύμα συμπάθειας διαχέει την αίθουσα, από την οθόνη ως την πλατεία κι όλοι είναι συναισθηματικά πανέτοιμοι για την αποδοχή.
Παρατηρώ ότι κάτι συμβαίνει με το είδος «θρίλερ» τελευταίως στην Αμερική – ή στο Χόλυγουντ, πείτε το όπως θέλετε..-όπου μέσα στον ορυμαγδό ενός είδους που έχει ευτελιστεί τρομακτικά, κάποιοι νέοι το έχουν δει σοβαρά, το έχουν σπουδάσει και επιχειρούν μια ανανέωση του. Φάνηκε ξεκάθαρα στην προηγούμενη χρονιά με το «ΤΡΕΞΕ», που είχε πάρει ενδεικτικά και το ΟΣΚΑΡ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ως ότι κάτι συμβαίνει στο είδος, φέτος έχουμε μέχρι στιγμής δύο δείγματα, ένα με το «ΕΝΑ ΗΣΥΧΟ ΜΕΡΟΣ» και τώρα με την «ΔΙΑΔΟΧΗ» που μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι ΠΡΑΓΜΑΤΙ κάτι συμβαίνει κι ότι το «Τρέξε!» δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός. Μέχρι που θα φτάσει όλο αυτό, «το μέλλον άδηλον» θα επαναλάβω για πολλοστή φορά.