Το «αγγλικό άρωμα» σημαίνει στη μια πλευρά του νομίσματος την εξαίρετη ποιότητα με την οποία οι Βρετανοί προσεγγίζουν κλασικά θέματα, πρόσωπα και βιογραφίες ως είδος αλλά από την άλλη επισημαίνει και το ότι ως αίσθηση μπορεί να μη διαφέρει κι από τη «Μαίρη Σέλλευ» που έρχεται οσονούπω στις μεγάλες οθόνες, το ότι παραείναι Εγγλέζοι όλοι αυτοί εκεί μέσα,, μιλούν «οξφορδιανά» σε ένα έργο που θέλει να μυρίζει Παρίσι της belle époque.
Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά μαθήματα σεναρίου που έχω παρακολουθήσει στην Αμερική ήταν εκείνο στο οποίο μας εξηγούσαν και μας επισήμαιναν πως ο σεναριογράφος πρέπει να έχει μέσα στο σενάριο του και μία ατάκα, μία φράση, η οποία να συμπυκνώνει το περιεχόμενο του έργου όχι τόσο για τους θεατές, όσο για το σκηνοθέτη: Να είναι η φράση στην οποία θα πατήσει ο σκηνοθέτης ώστε να πιλοτάρει την ταινία, να καθορίσει τη γραμμή της σκηνοθεσίας του και κατεπέκταση ολόκληρης της ταινίας , κοντολογίς η φράση αυτή να είναι ο πλοηγός του. Ανεξαρτήτως του αν σεναριογράφος είναι ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Πριν το διδαχτώ στην Αμερική στην έκταση που το διδάχτηκα, το είχα διδαχτεί πρώτα εδώ από συνεργάτες του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΖΑΒΕΛΛΑ, τον οποίο δεν πρόλαβα να γνωρίσω προσωπικά μια κι έφυγε όταν εγώ ακόμα ήμουν μαθητής και δεν είχα βγει στο επάγγελμα, πως ως σκηνοθέτης ακολουθούσε πάντα τον σεναριογράφο εαυτό του κι έκανε ό,τι εκείνος του πρόσταζε. Τα αναφέρω αυτά επειδή στην ταινία για την οποία συζητάμε σκηνοθέτης και σεναριογράφος είναι το ίδιο πρόσωπο, ο ΠΑΟΛΟ ΣΟΡΕΝΤΙΝΟ και η φράση που μου εντυπώθηκε ήταν αυτή που παρέθεσα στον τίτλο, η φράση που μου έδωσε το κλειδί, από τη στιγμή που ακούστηκε, να παρακολουθήσω και να κατανοήσω ολόκληρη την ταινία, να πιάσω το μυστικό της. Και να χαρακτηρίσω εν κατακλείδι το φιλμ του Σορεντίνο ως «ΕΥΦΥΕΣ»
Θέλω να πιστεύω ότι η ταινία αυτή που έρχεται με διαβατήριο ΔΑΝΙΑΣ κι έχει γυριστεί από ΙΡΑΝΟ, θα έχει καλή τύχη και στις αίθουσες. Διότι σε κρατεί από το πρώτο πλάνο και σε αφήνει μόλις στο τελευταίο. Σου κρατά διαρκώς το ενδιαφέρον και δεν σου έχει αφήσει περιθώρια να ξέρεις που ακριβώς θέλει να το πάει.
…Τότε δεν θα μιλάγαμε για τον «Λαρς Φον Τρίερ» ούτε για πάμπολλους ων ουκ εστιν αριθμός αλλά θα πηγαίναμε να δούμε μια ταινία κι εκεί θα ίσχυαν οι νόμοι του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. Μόνο που τα πράγματα δεν βαδίζουν έτσι κι η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΩΝ ΦΕΣΤΙΒΑΛ, που λειτουργεί παράλληλα με την άλλη, που είναι κι αυτή μέρος της Κινηματογραφικής Βιομηχανίας, κατασκευάζει ανθρώπους που τους πλασάρει ως «μεγάλους auteurs» ή και μικρούς auteurs που έτσι στήνεται όλος αυτός ο μηχανισμός ο οποίος λέγεται φεστιβαλική βιομηχανία και ζει από εκεί πολύς κόσμος. Όχι μόνο στην περίοδο του Φεστιβάλ αλλά και μετέπειτα, στην κινηματογραφία γενικότερα.
Όταν λέμε «ασυνήθιστη», δεν εννοούμε από πλευράς «φόρμας» κι αν έχει φωτισμούς στυλίστικους ή αν το travelling τρέχει πέρα δώθε-αυτό δεν είναι σκηνοθεσία ή τουλάχιστον» μεγάλη» σκηνοθεσία ώστε να μιλάμε για «ασυνήθιστο» έργο!- αλλά ασυνήθιστη από πλευράς ιστορίας, χώρου τοποθέτησης , κουλτούρας αυτού του χώρου κι ανάδειξης ανθρώπινου ζητήματος μέσα από το χώρο αυτό κυρίως, όμως από πλευράς αφήγησης ιστορίας.
Ο ΗΛΙΑΣ ΚΑΖΑΝ έλεγε πως αυτό που έχει σημασία είναι να έχει ο σκηνοθέτης κάτι να πει. Αν έχει να πει, τότε ψάχνει να βρει ΣΕΝΑΡΙΟ που να τον εκφράσει. Το θυμήθηκα βλέποντας αυτή την ΙΡΑΝΙΚΗ ταινία, που την υπέβαλε η πατρίδα της για το Ξενόγλωσσο Οσκαρ του 2019.
Τις ταινίες του Γάλλου σκηνοθέτη ΓΚΑΣΠΑΡ ΝΟΕ τις απεχθάνομαι. Είναι ταινίες επί της ουσίας ΧΩΡΙΣ ΣΕΝΑΡΙΑ, κάτι που για τον υποφαινόμενο καθίσταται ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ, κι έχω διαπιστώσει, από τότε που με απώθησε με τη νοσηρότητα του στο « ΜΗ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΣ» πως επιδιώκει να επιβληθεί ως «auteur» (ως τι άλλο;) με κύριο όπλο (για να μην πω με μοναδικό στοιχείο) την ΠΡΟΚΛΗΣΗ.
Με το ΧΑΜΟΓΕΛΟ ως … trade mark και με ένα φιλμ μάλλον ΦΤΩΧΟ!!
Υποχρεωτικά από την ιστορία, από το story δηλαδή, ξεκινάς, στη δική μου αντίληψη , όταν πας να μιλήσεις για το 4ο remake της ταινίας αυτής κι ύστερα λες για τους καλλιτέχνες που το λάμπρυναν.
Διότι , κάθε τόσο μιλούν εκ μέρους του Χρόνου, με ΑΣΕΒΕΙΑ, για το τι θα μείνει ή θα ξεχαστεί, λες και ξέρουν, λες κι είναι πάντα ο «Χρόνος» που το αποφάσισε κι όχι τα ιερατεία. Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του ΤΙ ΑΝΤΕΧΕΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ και του τι ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΤΑΙ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ. Το τελευταίο δεν είναι υπόθεση Χρόνου αλλά κουμανταδόρων της κάθε εποχής.
Αν λοιπόν μιλούμε για αντοχές στο χρόνο, η ΙΣΤΟΡΙΑ, το ΘΕΜΑ του «ΕΝΑ ΑΣΤΕΡΙ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ», νομίζω πως ξεπερνά κάθε άλλο κινηματογραφικό story.
Με τον ΣΠΑΪΚ ΛΗ με συνέδεαν ανάμεικτα συναισθήματα. Εβλεπα ένα μεγάλο ταλέντο με δύναμη, πάθος, γνώση κι από την άλλη με ενοχλούσαν οι ταινίες του. Και με ενοχλούσαν επειδή παρατηρούσα ότι ενδιαφέρεται να μιλήσει πιο πολύ για τον εαυτό μέσα από αυτές, να βγάλει μπροστά τον εαυτό του και τις θέσεις του κι αυτή η δύναμη, το πάθος αλά κι η οργή που τον διέκριναν κατέληγαν σε ένα ρατσιστικό παραλήρημα. Ακόμα και στις καλές του ταινίες, όπως ήταν το «ΚΑΝΕ ΤΟ ΣΩΣΤΟ» ή ο «ΜΑΛΚΟΛΜ Χ». Εβλεπα πως παραβίαζε ένα βασικό κανόνα, τα διακριτικά όρια ανάμεσα στο «έργο θέσης» και στο «έργο κηρύγματος». Εφαγε, όμως, πολλές αποτυχίες, εξαιτίας αυτού, μεγάλωσε κιόλας, δεν ξέρω αν έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση του κι ότι η Αμερική έβγαλε μαύρο Πρόεδρο ούτε και ξέρω όμως τα αισθήματα του για τον Ομπάμα ώστε με σιγουριά να πω ότι αυτό συνέβαλε, ωστόσο περιορίζομαι σε αυτό που διαπίστωσα: Ότι μετά από χρόνια, απόλαυσα ταινία του ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ!
..Βέβαια η ταινία είναι εντελώς πακιστανική κι ελάχιστα νορβηγική κι αυτή είναι μια λεπτομέρεια που αφορά γενικώς στο σημερινό δυτικό κόσμο και στο πως τρέχουν τα πράγματα. Αν το προτάσσω , είναι επειδή , σε αντίθεση με την ταινία εκ Δανίας «ΜΕ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΤΗ ΓΟΗΤΕΙΑ», η Δανία ήταν διαρκώς παρούσα στην ιρανική ιστορία, ενώ εδώ, έχουμε ένα καθαρά πακιστανικό έργο παρόλο ότι η Νορβηγία λειτουργεί ως αφορμή για τη δεινά. Ωστόσο, βλέπουμε ότι το πρόβλημα ήταν ίδιο και στο Ισλαμαμπάντ, το πρόβλημα που κατέτρεχε την ηρωίδα… Εν πάση περιπτώσει τίθενται δυό ζητήματα. Το ένα είναι αν αυτή η ταινία αντιπροσωπεύει το νορβηγικό σινεμά, το δεύτερο είναι ότι εκείνο που αφορά είναι η ίδια η ταινία κι από αυτή την άποψη, χαίρομαι που η Νορβηγία την επέλεξε ως καλύτερη για να τη στείλει στα Οσκαρ. Κάτι που δεν έκανε η Δανία με τη «γοητεία» κι επέλεξε κάτι κατώτερο, το «The guilty» ως πιο …δανέζικο και λιγότερο καλό ως ταινία.
Το πρόβλημα της καινούργιας ταινίας του ΛΟΡΑΝ ΚΑΝΤΕ, που είχε κάνει το «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ» για το οποίο είχε πάρει «ΧΡΥΣΟ ΦΟΙΝΙΚΑ» κι υποψηφιότητα για ΟΣΚΑΡ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗΣ, είναι πως δεν ξεκαθαρίζει τους στόχους της, πως δεν ξέρει που θα καταλήξει, που θέλει να φτάσει και πως θα το κάνει, ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας της διότι το κλείσιμο της ταινίας τα μπερδεύει κι άλλο. Είναι ένα έργο που πολλά θέλει να πει αλλά δεν τα έχει ξεκαθαρίσει μέσα του. Κι όλα αυτά φυσικά είναι θέμα ΣΕΝΑΡΙΟΥ.
Άλλο ένα καλό δείγμα από το σύγχρονο ιταλικό σινεμά που απολαμβάνει της… περιφρόνησης των εγχωρίων αγκιτατόρων αλλά αν τους προσπεράσουν, μπορούν να πάρουν απόλαυση ουσίας οι θεατές και μαθήματα κινηματογράφου οι ενδιαφερόμενοι. Κι ας αρχίσουν να ασχολούνται πιο επισταμένως με τον ΠΑΟΛΟ ΤΖΕΝΟΒΕΖΕ, ο οποίος από ταινία σε ταινία αποκαλύπτει όλο και μεγαλύτερη αξία.
Στην Ελληνική Κινηματογραφία, εννοώ. Διότι από τον Λάνθιμο με τον «Κυνόδοντα» και μετά, έχω πάθει (και νομίζω πολύς κόσμος) τέτοιο…. «πανικό» που σε κάθε ταινία ελληνικής ,ελληνικότατης (όχι με εθνικά χαρακτηριστικά το «ελληνικότατης» αλλά με της άλλης, εκείνης της ελληνικής φεστιβαλοκατάστασης) τάσης που θα απωθούσε, «τρέμω» μήπως κι έλθει πάλι καμιά αναγνώριση από το εξωτερικό κι αυτός που μας έκανε να πλήξουμε ή να αναρωτηθούμε «μα τι είναι αυτό που βλέπω;» ξαφνικά ακούσουμε να πέφτουν σωρηδόν οι διακρίσεις πάνω του . Και να πρέπει να υπερασπιστούμε την εν λόγω ταινία που θα διακρίνεται στο εξωτερικό μη και θεωρηθούμε κακόπιστοι και κακόζηλοι Ελληνάρες. ΚΙ επειδή υπάρχει αυτό το συστατικό τόσο στον πληθυσμό μας όσο και στην ίδια την κινηματογραφία, είτε την άμεση (των συναδέλφων των καλλιτεχνών δηλαδή) είτε την έμμεση (κριτικών με εισαγωγικά ή άνευ και αμέτρητων…. «γνωμολόγων»- νέα «ειδικότητα» που εκφράζει γνώμη για τα πάντα, με δικαίωμα αναφαίρετο μεν αλλά που εκθέτει κι αυτόν που τη φέρει κι επανεπιβεβαιώνει τη ρήση του Κλιντ Ηστγουντ περί «γνώμης» ) για αυτό και δηλώνω ότι «τρέμω».
Από την , εκ των τελευταίων δειγμάτων της, καλοκαιρινή συγκομιδή, επιλέγω αυτή την ταινία, η οποία καταφέρνει και λειτουργεί τόσο ως «γουέστερν» για τον θεατή εκείνο που θέλει να τη δει σε πρώτο επίπεδο αλλά και για όποιον ενδιαφέρεται κάπως ειδικότερα για τα είδη και για το αυστραλέζικο σινεμά για να πάρει την απάντηση ότι κι εκεί, όπως και σε όλες τις κινηματογραφίες του κόσμου, πλην ελληνικής, μελετούν τα είδη, ακόμα κι εκείνα που δεν είναι δικά τους, όπως το ΓΟΥΕΣΤΕΡΝ και λένε το δικό τους λόγο ή ΕΝΑ δικό τους λόγο, πάνω σε αυτά.
Με καθυστέρηση 10 χρόνων προβλήθηκε αυτή η ταινία στην Ελλάδα και μόνο το γεγονός ότι επελέγη η θερινή περίοδος για να γίνει αυτό, επιβεβαιώνει την ΑΠΟΤΥΧΙΑ της. Διότι ότι πρόκειται για αποτυχία, δεν συζητιέται. Το θέμα είναι η αποτυχία αυτή να ορίζεται κι όχι να βγαίνει ως διαδικτυακός αφορισμός.
Αυτό το «μικρό» φιλμ, αυτό το «μικρό» σε παραγωγή και έκταση αλλά «μεγάλο» σε βάθος, είναι η Κούβα, αυτή είναι η ΨΥΧΗ της! Κι είναι καταπληκτικό το γεγονός πως ο σκηνοθέτης, που εμπλέκεται και στο σενάριο μαζί με μερικούς ακόμα, ο ΤΖΟΝΥ ΕΝΤΡΙΞ ΙΝΕΣΤΡΟΖΑ, είναι ΚΟΛΟΜΒΙΑΝΟΣ κι όχι Κουβανός. Και μπόρεσε κι αισθάνθηκε και κατέγραψε αυτή την τεράστια ΨΥΧΗ.
Το αναφέρω , επειδή στην πολυήμερη παραμονή μου στο νησί είχα δει κι είχα αισθανθεί και συναισθανθεί τα ίδια πράγματα κι όταν διαπίστωσα ότι ξένος κι όχι ντόπιος είναι αυτός που έκανε την ταινία, μου μίλησε ακόμα περισσότερο.
Εχω μάθει να είναι επιφυλακτικός απέναντι σε ΕΡΓΑ που ταλαιπωρούνται πολύ κατά την σύλληψη, την κύηση, τη γέννα. Διότι οι πολλές ταλαιπωρίες του αρχίζω-σταματώ-αλλάζω πρόγραμμα-διακόπτω-αποσύρεται ο χρηματοδότης-ψάχνω για άλλον-πεθαίνει ο πρωταγωνιστής που είχα διαλέξει-δεν βρίσκω χρήματα κλπ, κλπ, στο τέλος αρρωσταίνουν τα έργα. Σε συνδυασμό με τις μεγάλου διαστήματος παύσεις εργασιών. Κι όταν φτάσουν μετά από ….30 περίπου χρόνια να γίνουν, αυτό που βγαίνει ως αποτέλεσμα καθρεφτίζει αυτές τις παλινωδίες και τα έργα βγαίνουν ασθενικά.
Και ΠΑΛΙ θα τα πω και θα τα ξαναπώ, για τους ακομπλεξάριστους Ιταλούς που όλα αυτά τα χρόνια δεν έπαψαν ούτε στιγμή να υπηρετούν το σινεμά των ειδών και ιδίως την ΚΩΜΩΔΙΑ, για την οποία και γύρω από την οποία οι γνώσεις είναι τέτοιες ώστε να μην επιτρέπουν αναστολές. Η ΚΩΜΩΔΙΑ είναι ΚΩΜΩΔΙΑ, η ΣΑΤΙΡΑ είναι ΣΑΤΙΡΑ, η ΦΑΡΣΑ είναι ΦΑΡΣΑ κι όλα αυτά είναι «υποδιαιρέσεις» του μεγάλου είδους που λέγεται ΚΩΜΩΔΙΑ. Κι η οποία, στην όποια μορφή της έχει ως στόχο , ως σκοπό, ως εξ αντικειμένου προορισμό, ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΤΟΝ ΘΕΑΤΗ ΝΑ ΓΕΛΑΣΕΙ. Ο,τι χειρότερο δηλαδή για τους εγχώριους «δηθενάδες» και τις ντόπιες… «δηθενάδισσες» χαχαχα (γλωσσοπλαστική!)
Κι επειδή ο ΤΟΜ ΚΡΟΥΖ έχει μυαλό παραγωγού! Οπότε, «εύκολα» - εύκολα; Χμ!.... - μπορεί να καταλάβει κανείς το «γιατί;» στη θερμή υποδοχή που συναντά η ταινία.