Κάθε φορά που το διάβαζα, με συγκλόνιζαν οι εικόνες που «έβλεπα» μέσα από τις σελίδες. Το έβλεπα ταινία κι οι εικόνες μου έκαναν ακόμα πιο δυσβάστακτο το δράμα της Χαϊδούλας, της θρυλικής λογοτεχνικά ΦΡΑΓΚΟΓΙΑΝΝΟΥΣ
Κάποτε, όταν άρχισαν να γίνονται μόδα οι «serial killer» , με τη «σιωπή των αμνών» και το «seven» κλπ, το ξαναδιάβασα. Κι είχα μείνει άφωνος , εξετάζοντας το κι από αυτή τη σκοπιά: Πως ο «κοσμοκαλόγερος» είχε γράψει με συγκλονιστικό τρόπο την ιστορία μιας «serial killer» των πρωτινών καιρών.
Την ιστορία μιας γυναίκας της άγονης επαρχίας, και των άγονων ηθών κι εθίμων για τη θέση της γυναίκας, είχε γράψει ένα θρίλερ , ένα μυθιστόρημα που έχει όλη την δομή και την εξέλιξη ενός θρίλερ με κεντρικό πρόσωπο δολοφόνο κατ’ εξακολούθησιν, θηλυκού γένους, όπου μέσα από αυτό έβγαινε μια κραυγή απόγνωσης για τη Γυναίκα, που καταδικάστηκε , επειδή έτσι τα ήθελαν για το φύλλο της, σε περιοχές αμορφωσιάς και σκληρών ενστίκτων, να γεννιέται και να πεθαίνει δούλα. Ώσπου η ηρωίδα του, την οποία εμπνέεται από αυτή την πραγματικότητα, στα 70 περίπου χρόνια της, βγαίνει από τα όρια. Κι αρχίζει και σκοτώνει μικρά κορίτσια για να τα απαλλάξει από τη Μοίρα που τα περιμένει.. Από την πίεση και τα βάσανα σάλταρε ο νους…
Κι ενώ, σπάνια θα σταθώ στο βιβλιο όταν ένα βιβλίο γίνεται ταινία λόγω γνώσης κι άποψης πάνω στο θεμα περι κινηματογραφικής μεταφοράς, εδώ ξεκινώ από το βιβλίο διότι ακριβώς πάνω σε αυτό δούλεψαν καταρχάς η σκηνοθέτης ΕΥΑ ΝΑΘΕΝΑ κι η σεναριογράφος ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΕΗ που ανέλαβε να μετατρέψει τις σκέψεις σε πράξεις και να τα κάνει εικόνες και πέτυχαν ένα ζωντάνεμα του δράματος, εξίσου συγκλονιστικό με το πρωτότυπο, χωρίς να γίνουν υπηρέτριες του βιβλίου, αντίθετα ακολούθησαν την αυτόνομη κινηματογραφική οδό. Μόνο που κι ο τεράστιος Παπαδιαμάντης ,«κινηματογραφικά» έγραφε. Το φινάλε του βιβλίου είναι συγκλονιστικό στο πως κυνηγούν οι Αρχές την Φραγκογιαννού, τη φόνισσα, κι ο βράχος είναι ή όπως τον γράφει ο «κοσμοκαλόγερος» ή όπως τον είχε φτιάξει η δική μου φαντασία στις πολλαπλές αναγνώσεις. Το γεγονός όμως ότι η ταινία ξεκινά με πλάνο από αυτό τον βράχο, μάλλον καταλήγουμε ότι ισχύει το πρώτο. Ναι, είναι η περιγραφή του Παπαδιαμάντη στην οποία δόθηκε κινηματογραφική υπόσταση.
Η μεν σεναριογράφος - διασκευάστρια ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΕΗ που μετέτρεψε είπαμε τη σκέψη σε πράξη, κατέφυγε στην ουσία και βλέπουμε την απόδοση του παπαδιαμάντειου λόγου που είναι συγκεκριμμένος , σε εικόνα, κι ο διάλογος να έχει κρατήσει το πνεύμα και την ουσία αλλά να είναι διάλογος για να απευθυνθεί στο σημερινό κοινό. Κυρίως να ακουστεί ως λόγος κινηματογραφικού σεναρίου κι όχι λογοτεχνίας.
Η ΕΥΑ ΝΑΘΕΝΑ ως σκηνοθέτης στηρίχτηκε στο δικό της κόσμο, σε αυτό που κουβαλά η ίδια μέσα της καλλιτεχνικά , κι εννοώ την προέλευση της, από σκηνογραφία κι ενδυματολογία ,και στηρίχτηκε στο σκηνικό ώστε εκεί να πατήσει κι από εκεί να αντλήσει τη σκηνοθεσία της. Το σκηνικό είναι οι χώροι , είναι η πέτρα, είναι η άγονη γη, είναι τα σπίτια τα πλινθόκτιστα εκείνου του καιρού που σου πιάνουν την ψυχή με τη μιζέρια τους και συγχρόνως σε παγώνουν με την «αδειοσύνη» τους, είναι άδεια, σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι κρυώνεις. Και το χρώμα. Αυτό το χρώμα που υιοθέτησε κι είναι ένα χρώμα χώματος, σαν συνέχεια της πέτρας της άγονης…Σε αυτό τον κόσμο, σε αυτό το περιβάλλουν, έστησε την αισθητική, και στην ατμόσφαιρα του έβαλε τους ηθοποιούς να το ζωντανέψουν. Να το ζωντανέψουν ανάλογα.
Η ΚΑΡΙΟΦΥΛΛΙΑ ΚΑΡΑΜΠΕΤΗ είναι η μεγαλύτερη Ελληνίδα ηθοποιού του καιρού μας. Εχουμε πολλές καλές ηθοποιούς, έχουμε μεγάλες ηθοποιούς, αυτή έχει τα σκήπτρα. Η Καραμπέτη έχει παίξει σε όλα τα μέσα. ΘΕΑΤΡΟ, ΣΙΝΕΜΑ, ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ. Στο καθένα έχει παίξει με τους ΚΑΝΟΝΕΣ που ζητεί, που απαιτεί, που υπαγορεύει, το εκάστοτε μέσο. Σε κάθε ένα από αυτά, έχει παίξει τα καλύτερα πράγματα. Κουβαλάει πολύ πλούτο, ερμηνευτικό πλούτο, τον πλούτο που ξεκινά από τους ρόλους και που γίνεται λευτέρωμα για την ηθοποιό και προσθήκη στην ερμηνευτική κοσμηματοθήκη της. Στη «Φόνισσα» παίζει την ΦΡΑΓΚΟΓΙΑΝΝΟΥ με απόλυτη συναίσθηση του αρχαίου δράματος, ξέρει ότι έχει στα χέρια της μια τραγική ηρωίδα, μια γυναίκα με μισητές πράξεις και συμπόνια για τα αίτια. Η ΚΑΡΑΜΠΕΤΗ παίζει αρχαία τραγωδία ΜΕ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥΣ ΟΡΟΥΣ. Οι αφαιρέσεις της προκειμένου να μεταφέρει το ερμηνευτικό επίτευγμα σε συνθήκες κινηματογραφικού φακού, είναι συγκλονιστικές. Αφαιρεί, αφαιρεί, αφαιρεί. Κι από όλη αυτή την αφαίρεση , της μένει το κουκούτσι, το μεδούλι, φτάνει εκεί, έχει τρυπήσει το κόκκαλο στις αφαιρέσεις και βγάζει με συνθήκες κινηματογράφου και όρους κινηματογράφου, τον παραλογισμό της απόγνωσης. Υποκλίνομαι στην ερμηνεία της και δεν είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει.
Θεωρώ συγκλονιστικό εύρημα ότι πήραν τη ΜΑΡΙΑ ΠΡΩΤΟΠΑΠΠΑ για το ρόλο της μάνας της Φραγκογιαννούς και για το πως τη μεταχειρίστηκαν ως πνεύμα περισσότερο, ως στοιχείο ποιητικό μέσα στο ρεαλισμό της Φραγκογιαννούς και του Παπαδιαμάντειου κόσμου και δράματος. Εννοείται ότι δεν θα περιγράψω το «πως», διότι τι θα δει ο θεατής; Τα έτοιμα τα δικά μου; Από κει και πέρα, δεν αναφέρω άλλα ονόματα διότι είναι μέρος κι αυτό του σκηνοθετικού επιτεύγματος να πάρουν θαυμάσιες ηθοποιούς, οι οποίες από το σεναριο δεν έχουν ρόλο να παίξουν, θα μπορούσες να τις πεις και «κομπάρσες». Ε, ναι λοιπόν.Αντί για κομπάρσες πήραν ηθοποιούς μεγέθους, οι οποίες δέχτηκαν τη θυσία να λένε ή να κάνουν ελάχιστα. ΟΜΩΣ…Όμως, με αυτή την επιλογή δόθηκε τεράστια υπόσταση, επιπλέον υπόσταση, στο δράμα και στο κινηματογραφικό επίτευγμα, του έδωσε έτσι κι ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ. Πέρα από το βάθος. Θα σταθώ στους δυο άντρες , τον ΑΝΤΩΝΗ ΤΣΙΟΤΣΙΟΠΟΥΛΟ και τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΗΜΕΛΛΟ, όχι για άλλο λόγο αλλά για το πόσο συνειδητά ανταποκρίθηκαν και κατανόησαν το πνεύμα της σκηνοθεσίας ώστε με την παρουσία τους ή το βλέμμα τους, να έχουν «εξηγήσει» το κακό που συνέβη ή να προμηνύουν το κακό που επέρχεται..
Και καταλήγουν όλα αυτά, σε μια φεμινιστική λογική με την οποία αντιμετωπίστηκε το έργο από τη σκηνοθέτη, όλα αυτά, κι οι επιλογές των ανδρών δηλαδή, δηλώνουν την κατάρα του να έχεις γεννηθεί κορίτσι σε εκείνον το κόσμο.
Με συγκλόνισε το φινάλε, όπου το έργο «έκλεισε» με στατιστικά στοιχεία για τη Γυναίκα, για την Προίκα, για την Κακοποίηση κι όλα έμοιαζαν τόσο αγαστά με το περιεχόμενο, το θέμα, το φιλμ. Η «ΦΟΝΙΣΣΑ» αποκτούσε ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ. Χωρίς να έχουν πειράξει τίποτα, χωρίς να έχουν ούτε νύξη περί επικαιροποίησης, η «ΦΟΝΙΣΣΑ» απόκτησε , στο φιλμ της Νάθενα, την κραυγή διαμαρτυρίας για την κακοποίηση των γυναικών ανα τον κόσμο.
ΚΙ ήρθε καπάκι το τραγούδι , το «ΜΑΝΑ ΜΟΥ, ΜΑΝΑ», ένας θρησκευτικός ύμνος της Μεγάλης Παρασκευής που λένε οι Μαρωνίτες του Λιβάνου, στη επεξεργασία του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΧΑΛΑΡΗ με στίχους ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ. Και μας ολοκλήρωσε. Μας έστειλε. Από κει και πέρα, θέλει ώρα να συνέλθεις.
Να αναφέρω τη φωτογραφία του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΑΣΙΛΑΚΗ που αποτυπώνει και σφραγίζει τη σκηνογραφική πρόταση, να αναφερθώ στον ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΊΟΥ με μια τόσο διακριτική μουσική που επέτρεψε να βγει από τα σπλάχνα της το εξωκινηματογραφικό τραγούδι του φινάλε και να μεταβληθεί σε κινηματογραφικό.. Να πω για το ΜΑΚΙΓΙΑΖ της ΕΥΗΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ, με εκείνες τις λεπτομέρειες, για εκείνες τις τριχίτσες που βγαίνουν από το πρόσωπο της ταλαπωρημένης Φραγκογιαννούς, αυτό που βγάζουν πολλές μεγαλες γυναίκες, αυτή την απεριποιησιά ... Να αναφερθώ στις ΚΟΜΜΩΣΕΙΣ του ΧΡΟΝΗ ΤΖΗΜΑ , αυτά τα «κατσιασμένα « μαλλιά κι αυτές οι ταλαιπωρημένες, σαν βρώμικες, κοτσίδες που ολοκληρώνουν κι εξωτερικά την Φραγκογιαννού της Καραμπέτη
Να πω για το ΜΟΝΤΑΖ της ΑΓΓΕΛΑΣ ΔΕΣΠΟΤΙΔΟΥ που συνέβαλε στις υπόγειες εντάσεις και στην αγωνία του τι συμβαίνει. Και βεβαια στο φινάλε το οποίο είναι γραμένο έτσι ώστε να εχει μοντάζ. Γραμμένο κι από τον ίδιο τον «κοσμοκαλόγερο», αυτό εννοώ.
Στο δε ΗΧΟ, οι δυο βετεράνοι που μοιράστηκαν τις εργασίες, ο ΜΑΡΙΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ κι ο ΚΩΣΤΑς ΒΑΡΥΜΠΟΠΙΩΤΗΣ έφτιαξαν τον ήχο του ορεινού χωριού, και του δράματος.
Προσωπικά, αναμένω της ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ μέσω Υπουργείου Πολιτισμού του καταστατικού, να την έχει έτοιμη για οσκαρική υποβολή του χρόνου και να μην πλειοψηφήσει κάποιος…. Ημέτερος. Εντάξει με την «Ευτυχία», το κατάπιαμε με τη «Σμυρνη", στη ‘ΦΟΝΙΣΣΑ» όμως ΕΠΙΒΑΛΕΤΑΙ. Να γνωρίσουν στους διεθνείς τόσο τον Ελληνικό Πολιτισμό και την Ελληνική Λογοτεχνία όσο και την ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ του θέματος σε μια εποχή που ο Πλανήτης γυρω από αυτά τα δικαιώματα είναι Ανάστατος. Και ΦΥΣΙΚΑ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΚΙ Η ΑΝΑΛΟΓΗ ΚΑΜΠΑΝΙΑ. ΓΙΑ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΑΝΕΦΕΡΑ. Πρωτα από την ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΊΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΆΦΟΥ ΚΙ ΥΣΤΕΡΑ το πέρασμα του ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ. Και να καταλήξει στη μεριά του ΕΙΡΗΝΙΚΟΥ, στη ΔΥΤΙΚΗ ΑΚΤΗ, στην ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ, στο ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ, στα OSCAR.
Πρέπει να έχει μιλήσει όλος ο κόσμος για αυτή ταινία Να μάθουν και τον Παπαδιαμάντη όσοι δεν τον ξέρουν. Να δουν και την ΚΑΡΙΟΦΥΛΛΙΑ. Δεν είναι καλύτερες οι δικές τους ούτε των από εδώ ούτε των από εκεί.