Ο τύπος ήταν genius. Με πολυποίκιλη κατάρτιση και μυαλό φευγάτο. Και με επίγνωση της μεγαλοφυίας του. Που του έφερε βάσανα.
Είχε θητεύσει ΚΑΙ στη διαφήμιση αλλά ΚΑΙ στο ντοκυμαντέρ.
Από κει μπορεί κανείς να καταλάβει που οφείλονταν ο «στακάτος» ρυθμός, οι ωραίες εικόνες, η καταγραφή του περιβάλλοντος.
Του έλειπε όμως ένα στοιχείο που συναντάται σε πολλές μεγαλοφυΐες: Η έλλειψη πειθαρχίας.
Ο ΚΛΙΝΤ ΗΣΤΓΟΥΝΤ ήταν αυτός που τον είχε πιστέψει πρώτος όταν του είχε φέρει το σενάριο της ταινίας «ΕΝΑ ΜΑΓΝΟΥΜ 44 ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ ΚΑΛΑΧΑΝ».
Και του ανάθεσε τη σκηνοθεσία της επόμενης ταινίας του, το «Η ΜΕΓΑΛΗ ΛΗΣΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΑΝΑ». Μια εξαιρετικά σκηνοθετημένη αστυνομική περιπέτεια, που έδωσε κι υποψηφιότητα για Οσκαρ β΄ρόλου στον τότε νεαρό συν-ερμηνευτή ΤΖΕΦ ΜΠΡΙΤΖΕΣ κι ήταν ένα επιπλέον credit για τις σκηνοθετικές ικανότητες του «πρωτόβγαλτου», που θα φαίνονταν καλύτερα στην αμέσως επόμενη ταινία του οπου δίπλα στον καθιερωμένο ΡΟΜΠΕΡΤ ΝΤΕ ΝΙΡΟ, που θα είχε μιά ακόμα υποψηφιότητα για Οσκαρ , θα επέβαλε κάποιους νέους που άκουγαν στα ονόματα ΜΕΡΥΛ ΣΤΡΗΠ με την πρώτη της υποψηφιότητα που άνοιξε το χορό για τα ρεκόρ και ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΓΟΥΟΚΕΝ, όπου στα credit πλεον του σκηνοθέτη θα ερχόταν κι η απονομή του Οσκαρ β΄ρόλου κι όχι απλώς η υποψηφιότητα!
Κι η επόμενη αυτή ταινία ήταν «Ο ΕΛΑΦΟΚΥΝΗΓΟΣ»
Η ταινία που ταρακούνησε ύδατα, έγινε μήλον της έριδος μεταξύ ριζοσπαστών και συντηρητικών , όπου κι οι μεν και οι δε αναγνώριζαν στον όχι γνωστό ακόμα νεαρό σκηνοθέτη τεράστιες γνώσεις και δύναμη.
«Ο ΕΛΑΦOΚΥΝΗΓΟΣ» είναι μια καταξιωμένη ταινία, ταινία-σταθμό θα την έλεγα, που οι παρεξηγήσεις γύρω από αυτήν, αποκαταστάθηκαν γρήγορα και δεν υπάρχει κανείς πλέον που να τη θεωρεί «φιλοπόλεμη» ή όσα πήγαν να της καταλογίσουν τότε.
Ηταν και μέρος του publicity της εποχής, που το είχαν εκμεταλλευτεί δεόντως οι υποστηρικτές κι ο δημιουργοί μιάς «αντίπαλης» ταινίας την ίδια χρονιά, της ταινίας «Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ», που ήταν επίσημα ταινία «αριστερών», αμερικάνικων έστω, θέσεων πάνω στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η ΤΖΕΙΝ ΦΟΝΤΑ, πρωταγωνίστρια αλλά και άτυπα παραγωγός του «Γυρισμού» επωφελήθηκε από αυτό και το καλλιέργησε τότε
Όλα είχαν ξεκινήσει από το ΦΕΣΤΒΑΛ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ όταν η φίλη της Τζέιν Φόντα ΤΖΟΥΛΙ ΚΡΙΣΤΙ (αυτά από πρώτο χέρι!), που βρισκόταν στο Φεστιβάλ, την ειδοποίησε πως παίχθηκε ο «Ελαφοκυνηγός» και χάλασε ο κόσμος από τις αντεγκλήσεις. Ειδικά για τις σκηνές που έδειχναν τους Αμερικανούς αιχμαλώτους στα χέρια των Βιετκόνγκ να παίζουν υποχρεωτικά «ρώσικη ρουλέτα». Το περιβάλλον γύρω από τη Φόντα, με συνοδοιπόρους την Τζούλι Κρίστι και τον ΟΥΟΡΕΝ ΜΠΗΤΥ, που ήταν φίλος της Φόντα και ζευγάρι με την Κρίστι ακόμα, έστω και στα τελευταία τους, και τοποθετημένοι πολιτικά στους ριζοσπαστικούς κύκλους, έκαναν ό, τι μπορούσαν εναντίον της ταινίας. Ο Ουόρεν Μπήτυ είχε κι ένα επιπλέον όφελος μια κι είχε δική του ταινία, εντελώς διαφορετική βέβαια από αυτές τις δύο, το « ΑΣ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ» και κάπου θα ήθελε ό, τι οχυρό έπεφτε από τους δύο μονομάχους να το «αξιοποιούσε» εκείνος.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διαφημιστεί ο «ΕΛΑΦΟΚΥΝΗΓΟΣ», να τον δει πολύς κόσμος, να καταλάβει ότι δεν είναι ακριβώς αυτό για το οποίο τον δυσφημούν, αντίθετα ανακαλυπτόταν ότι ο σκηνοθέτης του ήταν ένας παράτολμος κι ευφυής άνθρωπος που βρήκε το δικό του κινηματογραφικό τρόπο και τη μεγάλη σκηνή ως εύρημα σε τρίωρο έργο (αυτή της ρώσικης ρουλέτας που δεν έχει προηγούμενο), να το επιβάλει.
Προσωπικός μου φίλος ο αείμνηστος μοντέρ του «Ελαφοκυνηγού» ΠΙΤΕΡ ΖΙΝΕΡ, μου είχε πεί πολλά για το μοντάζ εκείνης της ταινίας, για το οποίο πήρε και το ΟΣΚΑΡ, αλλά είναι πολύ εξειδικευμένα ώστε να μπουν εδώ. Ισως κάποια άλλη φορά, κάπου αλλού..
Κι η ΑΚΑΔΗΜΙΑ με τις επιλογές της έβγαλε το σοφό πόρισμα για τις δύο ταινίες: Ταινία και Σκηνοθεσία (και μοντάζ φυσικά..) στον «ΕΛΑΦΟΚΥΝΗΓΟ» (δηλαδή καλύτερο ως κινηματογράφος), Πρωταγωνιστικές Ηθοποιίες και Σενάριο (δηλαδή περιεχόμενο) στον «ΓΥΡΙΣΜΟ».
Ενας νέος σκηνοθέτης είχε ταράξει τα νερά κι είχε προστεθεί στο «νέο κύμα» των Αμερικανών σκηνοθετών των 70ς.
Φυσικά, μετά τον «Ελαφοκυνηγό» οι πόρτες άνοιξαν διάπλατα. Διάπλατα άνοιξε και το ήδη ορθάνοιχτο μυαλό το οποίο όμως τώρα είχε διάθεση να αφηνιάσει. Μπήκε κι η αλαζονεία στη μέση, όπως ήταν φυσικό..
Το επόμενο βήμα είναι ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο που θα αποδειχτεί ΜΟΙΡΑΙΟ. Και σε σύντομο διάστημα. Ονομάζεται «Η ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ». Μια ταινία πολυέξοδη, επικό γουέστερν, διαρκείας 4 ωρών, που το σενάριο το έγραφε ο ίδιος ο Τσιμίνο, χωρίς συνεργάτη και το οποίο διαμορφωνόταν καθοδόν διότι όπως μου είχαν πει οι πηγές μου, πρώτα γύριζε τις σκηνές κι ύστερα προσπαθούσε να τις μεταβάλλει σε ιστορία. Γύριζε εκπληκτικές εικόνες και παρά τη συνεισφορά ΤΕΣΣΑΡΩΝ επισήμως εγγεγραμμένων (χώρια το βοηθητικό προσωπικό) μοντέρ, αδυνατούσαν να μεταβάλλουν το χάος σε έργο.
Κι όταν η ταινία βγήκε οι πάντες αναφώνησαν «ΦΙΑΣΚΟ». Η πιο σωστή λέξη θα ήταν «ΧΑΟΣ».
Το έργο κατέβηκε άρον-άρον διότι οι πρώτοι που πήγαν να το δουν, έφυγαν με αρνητικά μηνύματα, η εταιρία αποφάσισε να το ξαναμοντάρει και να το κυκλοφορήσει σε συντομευμένη βερσιόν των δύο ωρών και το αποτέλεσμα ήταν πως η μεν πρωτότυπη βερσιόν ήταν χαώδης ενώ στη συντομευμένη ,απλώς δεν καταλάβαινες τι έβλεπες. Την ιστορία δηλαδή.
Πολέμιοι και υπερασπιστές (οι τελευταίοι ήταν ελάχιστοι) ξέσπασαν σε πόλεμο. Άλλος έλεγε ότι έφταιγε το cast και το ότι ο Κρις Κριστόφερσον δεν είχε τους ώμους για να σηκώσει τέτοια ταινία, άλλοι ότι έφταιγε η γαλλική «Γκωμόν» που μπήκε ως συν-χρηματοδότης για να το προωθήσει στις ευρωπαικές αγορές επειδή το σχέδιο ήταν πανάκριβο κι ο διευθυντής ήθελε να επιβάλει την τότε αγαπημένη του ΙΖΑΜΠΕΛ ΥΠΕΡ σε ρόλο Μάρλεν Ντίτριχ… Και μόνο Ντίτριχ δεν ήταν η Υπέρ….
Τρίχες. Συνέβησαν μεν αυτά αλλά σιγά που αυτά ήταν η ευθύνη της αποτυχίας.
Κάποιοι υπερασπιστές ξεπρόβαλαν τότε για να το δούν ξαφνικα από αριστερή μεριά , οι ίδιοι που έβριζαν τον «Ελαφοκυνηγό ως το αντίθετο. Πως ενόχλησε επειδή έδειξε να σφάζονται μεταξύ τους οι λευκοί άποικοι στο Γουαιόμινγκ του 1890 και κάτι.Λες και δεν έχουμε δει ανάλογα έργα, πολύ σκληρότερα, λες και στην Ευρώπη (αν θελήσουμε να απαξιώσουμε την Αμερική) μια τέτοια περίπτωση δεν θα έκανε την ταινία super hit. Αντίθετα, οι υπερασπιστές δέχτηκαν τα πυρά ιστορικών πως τα γεγονότα είναι εντελώς ανάποδα από όπως τα παρουσιάζει η ταινία που έδειχνε ότι πήγαινε η δεύτερη γενιά αποίκων στις ΗΠΑ κι αντιμετώπιζε την εχθρότητα των προγενέστερων. Οι αντιφρονούντες έλεγαν πως είχαν συμβεί τα πράγματα εντελώς διαφορετικά και πως η δεύτερη γενιά είχε προβάλει άγριες διαθέσεις όταν πήγε και συνάντησε καταστάσεις συμπαγείς.
Κι αυτό σαχλαμάρα είναι ως προς το ότι έφταιξε για την αποτυχία. Θα μπορούσε να είχε γίνει ταινιάρα αντεγκλήσεων όπως είχε συμβεί και με τον «Ελαφοκυνηγό»
Ο Τσιμίνο ήταν που είχε χάσει τον έλεγχο και δεν τον απασχολούσε καθόλου αυτή η ομιχλώδης κατάσταση. Ο ίδιος ήθελε να κάνει αυτό που κατέβαζε το μυαλό του κι επέβαλαν οι ορέξεις του.
Η UNITED ARTISTSκαταστράφηκε!
Κι εδώ, όμως, του χρέωσαν το κάτι παραπάνω από το μερτικό του. Διότι, όπως είχε πει κι ο Μάρλον Μπράντο υπερασπιζόμενος αφενός τον εαυτό του για εκείνα που του κατηγορούσαν στη «Ναυτική Ανταρσία πως έριξε έξω την εταιρία αλλά και την Ελίζαμπεθ Τέιλορ όταν πήγαν να της χρεώσουν την καταστροφή της «Φοξ» από την «ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ» : "Οι εταιρείες καταστρέφονται ΜΟΝΟ από κακή διαχείριση" (Μάρλον Μπράντο)
Η United Artists δεν ήταν στα καλύτερα της, η αποτυχία του Τσιμίνο ήταν το «αφορμίτσα θέλαμε κι ο Θεός την έδωσε» που λέει κι ο λαός μας.
Την καταστροφή της εταιρίας την χρεώθηκε πάντως ο Τσιμίνο αλλά χρεώθηκε και το δικό του ανεξέλεγκτο. Κάτι για το οποίο ο ίδιος δεν έδειχνε καμία διάθεση αυτοκριτικής, μάλλον φερόταν υπερφίαλα κι όχι από άμυνα..
Ο Ντε Νίρο πήγε να τον βοηθήσει και τον πρότεινε για το «ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ». Εγιναν μύλος οι παραγωγοί κι οι χρηματοδότες με τον Τσιμίνο, τον απέλυσαν και φώναξαν τότε τον ΜΑΡΤΙΝ ΣΚΟΡΣΕΖΕ( αυτά για εκείνους που κρίνουν τα έργα με τον προκρούστη της θεωρίας του auteur κι αμα γράφουν για αυτή την ταινία ΝΟΜΙΖΟΥΝ πως πρόκειται για πρωτοβουλίες του Σκορσέζε…αχ!...)
Ωστόσο, ακόμα κράταγε κάτι από το άρωμα του . Κι ο Ολιβερ Στόουν το σενάριο που έγραψε για τη «ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ» πάνω στο βιβλίο του ΡΟΜΠΕΡΤ ΝΤΕΙΛΙ άφησε να το κάνει ταινία ο Τσιμίνο με πρωταγωνιστή τον ΜΙΚΥ ΡΟΥΡΚ κι έκανε τη δεύτερη καλή ταινία του μετά τον «Ελαφοκυνηγό». Ωστόσο δεν μπόρεσε να αποκαταστήσει την τραυματισμένη παρουσία του…
Και περιφερόταν. Με άστοχες, αναγκαστικές επιλογές όπως το remake του «ΩΡΕΣ ΑΓΩΝΙΑΣ» ενώ σιγά σιγά δεν έβρισκαν πρόθυμους ηθοποιούς να θέλουν να παίξουν σε ταινία του ώστε να προσελκύσουν με τα ονόματα τους, χρηματοδότες.
«Ο ΣΙΚΕΛΟΣ» ήταν η ταφόπλακα . Μόνο ο ΚΡΙΣΤΟΦ ΛΑΜΠΕΡ κι η ΜΠΑΡΜΠΑΡΑ ΣΟΥΚΟΒΑ δεν έκαναν για αυτούς τους ρόλους, από καμία άποψη. Ηταν όμως οι μόνοι που βρέθηκαν πρόθυμοι. Η ταινία που είχε τα προσόντα της επανάκαμψης κατέληξε στην αποτυχία , οι υπερασπιστές που είχαν απομείνει πήγαν να τον παρουσιάσουν ως θύμα του συστήματος πως και καλά η διασύνδεση της Μαφίας με το πολιτικό προσωπικό κι η ηρωοποίηση του ληστή των βουνών Σαλβατόρε Τζουλιάνο ήταν που «ενόχλησε»… Προφανώς δεν γνώριζαν το αριστούργημα του ΦΡΑΝΤΣΕΣΚΟ ΡΟΖΙ «ΤΖΟΥΛΙΑΝΟ Ο ΑΡΧΙΛΗΣΤΗΣ» ενώ εκείνοι που το γνώριζαν μίλησαν για υπερφίαλη κίνηση από μεριάς Τσιμίνο.
Τα πράγματα πιά είχαν σταματήσει να λειτουργούν.
Ενας «Sunchaser», που δεν βλεπόταν, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του 90, επανέφερε ένα όνομα που δεν έπαιζε πιά στην πιάτσα. Ο Τσιμίνο είχε μείνει εκτός..
Αυτή είναι η Ιστορία του.
Οσο για τις ταινίες…Εχω την πεποίθηση πως με ψύχραιμο μάτι σε επόμενους καιρούς ή ακόμα και τώρα, ως ταινίες λίγο έως πολύ, όλες αντέχουν, όλες έχουν το κάτι τι τους. Εκτός από την «Πύλη της Δύσης» που πραγματικά στην 4ωρη βερσιόν, όπως είπα και προηγουμένως, δεν αντέχεις όλο αυτό το χάσιμο ενώ στη συντομευμένη πετάς από κενό σε κενό. Όμως κι εκεί, η κινηματογράφιση κι οι εικόνες (δεν είναι τυχαίο που αν και τεράστια αποτυχία είχε υποψηφιότητα για ΟΣΚΑΡ στο artdirection, στη ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ δηλαδή- του αμείμνηστου σκηνογράφου ΤΑΜΠΙ ΛΑΡΣΕΝ) ασκούν τη γοητεία τους.
Οσο για τον ΕΛΑΦΟΚΥΝΗΓΟ» έχει πάρει τη θέση του και κανείς δεν τον μετακινεί και μόνο αυτή μπορεί να διασφαλίζει στην αιωνιότητα το όνομα του ΜΑΙΚΛ ΤΣΙΜΙΝΟ.
Αλλωστε, 8 ταινίες έκανε όλες κι όλες
Αλλά και τι φασαρία γύρω από αυτές…
Ηταν κι Υδροχόος ο αείμνηστος….
