Αν ανατρέξετε στο «Περί Oscar» του PANTIMO.GR, από το 2015 που ξεκίνησα αυτές τις αναλύσεις-μαθήματα κινηματογράφου θα δείτε ετησίως στο κεφάλαιο ΜΟΝΤΑΖ, πολλαπλά παραδείγματα που δεν τα επαναλαμβάνω ώστε να γράφουμε κάθε φορά καινούργια πράγματα.
Τα πέντε φετινά ΜΟΝΤΑΖ που επιλέχθηκαν από τον Κλάδο των ΜΟΝΤΕΡ της Ακαδημίας Κινηματογράφου, δίνουν βάσεις για μελέτη και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κατάρτιση στην παρακολούθηση μιας ταινίας.
Πάμε να τα δούμε
ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ
1. ΠΑΤΕΡΑΣ (The father)- Γιώργος Λαμπρινός
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη Υποψηφιότητα
TAYTOTHTA ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Ο Ελληνας μοντέρ ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ, ο οποίος διαπρέπει στη Γαλλία, με «Σεζάρ» στο ενεργητικό του για το «Μετα τον χωρισμό» το 2019 (μεταξύ άλλων ήταν ο μοντέρ και στο Κεφάλαιο» του Κώστα Γαβρά αλλά και στην Ελληνική ταινία «Xenia» του Πάνου Κούτρα) έχει πετύχει κάτι μεγαλειώδες: Μία ταινία που κινείται μέσα σε ένα διαμέρισμα, σχεδόν αποκλειστικά, να μη σου δίνει ούτε δευτερόλεπτο την αίσθηση της στατικότητας και του θεάτρου. Και το σημαντικότερο είναι πως το έργο προέρχεται από το θέατρο κι ο σκηνοθέτης είναι ο θεατρικός συγγραφέας του έργου και μάλιστα σκηνοθετεί για πρώτη φορά. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς περί ποίου επιτεύγματος Μοντάζ μιλάμε, περί ποιάς πολύτιμης συμβολής, όταν σε άλλα έργα, η θεατρική προέλευση φαίνεται από την πρώτη σύσταση όπως το «Η θρυλική Μα Ρέινυ» ή και το «Μια νύχτα στο Μαϊάμι» όπου η απουσία του Μοντάζ από τις υποψηφιότητες είναι ενδεικτική. Ο Λαμπρινός έχει στήσει ΟΛΗ την ταινία, το μοντάζ είναι που της δίνει τον απόλυτο κινηματογραφικό αέρα αλλά δεν σταματά εδώ, έχει κι έναν ακόμα άθλο να επιτελέσει: Το ότι το έργο εναλλάσσει παρόν και διαταραγμένο μυαλό. Γεγονότα που συμβαίνουν κι άλλα που είναι κατασκευάσματα του νου του ήρωα ο οποίος πάσχει από αλτζχάιμερ κι όλο το έργο κινείται στην πραγματικότητα και στο μυαλό του, όπου μπαινοβγαίνουν πρόσωπα, άλλοτε υπαρκτά κι άλλοτε φανταστικά στα οποία ο ίδιος ο ήρωας δίνει ταυτότητα. Το Μοντάζ του Λαμπρινού έχει καταφέρει να μας βάλει μέσα στο μυαλό του ήρωα και να έχουμε συναίσθηση του τι συμβαίνει εκεί μέσα, πότε είναι κάτι πραγματικό και πότε μπήκαμε στο «trip» του.
2. NOMADLAND- Κλόε Ζάο
ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα για την Κλόε Ζάο, την Κινέζα, που συνοδεύεται από τρεις ακόμα υποψηφιότητες σε άλλες κατηγορίες της ίδιας ταινίας, στην παραγωγή, στη σκηνοθεσία, στο σενάριο, όλες της πρώτης φοράς
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Εδώ έχουμε την περίπτωση μιας ολοκληρωμένης κινηματογραφίστριας που τα κάνει σχεδόν όλα μόνη της κι είναι ενδιαφέρον, εξ αυτού κι ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΟ, το γεγονός πως αυτά που κάνει είναι ότι μαζί με τη σκηνοθεσία και το σεναριο, έχει αναλάβει και το μοντάζ. Οπερ σημαίνει ότι είναι από τις περιπτώσεις Μοντάζ τις αξεδιάλυτες μέσα στα πλαίσια της σκηνοθεσίας και του στησίματος του σεναρίου, διότι είναι ο ρυθμός που υπαγορεύει το σενάριο κι εκφράζει η σκηνοθεσία κι αυτός είναι ο ρυθμός της περιπλάνησης. Της περιπλανωμένης ηρωίδας που μετέτρεψε σε σπίτι το βανάκι της, όταν καταστράφηκε οικονομικά και από κει και πέρα όπου γη και πατρίς. Δια του μοντάζ η σκηνοθέτης εκφράζει τη διαδρομή της ηρωίδας, τους σταθμούς, τα πρόσωπα που συναντά, κι οι ζωές τους έχουν αντίκτυπο στη δική της πορεία. Κι έχει φροντίσει ώστε τα πλάνα να είναι τέτοια που να μπορούν να εκφράζουν αυτή τη χωρίς τέλος διαδρομή.
3. PROMISING YOUNG WOMAN- Φρεντερίκ Τοραβάλ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα για τον Γάλλο μοντέρ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Επίτευγμα: Το κτίσιμο της ταινίας. Η ανέλιξη της. Το Μοντάζ «που δεν φαίνεται». Το τι συμβαίνει όμως σε κάθε σεκάνς, πως κόβει και πως ράβει την ηρωίδα είτε στη δράση της είτε στην εξακολουθητική πορεία της, πως τεμαχίζει τις σκηνές σε πλάνα και πως τα δένει, με τι τρόπο κόβει όταν θέλει να δώσει αστυνομικό μυστήριο κι ένταση, με τι τρόπο μας κάνει να περιμένουμε πως κάτι άλλο θα συμβεί από αυτό που στη συνέχεια μας εμφανίζει και μας φτιάχνει έτσι την ένταση αλλά και πως κόβει την καθοδηγούμενη από τη σεναριογράφο-σκηνοθέτη, ερμηνεία της πρωταγωνίστριας, όταν το έργο πρέπει πότε – πότε να γίνεται και λανθάνον κωμικό.
4. ΗΧΟΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΟ (Sound of metal)- Μίκελ Ε.Τζ. Νίλσεν
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Το Μοντάζ που αναλαμβάνει να συνυφάνει τους δύο πόλους του ΣΕΝΑΡΙΟΥ: Τον ΗΧΟ και την ΕΡΜΗΝΕΙΑ. Οπου ο Ηχος είναι Ερμηνεία εδώ αφού έχομε ήρωα μουσικό που χάνει την ακοή του, μουσικό του χέβυ μέταλ, άρα πρέπει να συνδυάζει με τα πλάνα και ένα νεύρο του ήρωα κι από την άλλη τον ήχο που είναι καθοριστικός στο δράμα που ζει. Όταν δεν ακούει, όταν συναισθάνεται τις εντάσεις των άλλων, όταν ο ήχος ξαφνικά τον περιβάλει για να εκδηλώσει τη δική του μοναξιά και συγχρόνως την αγωνία από αυτή την απώλεια της βασικής, ειδικά για αυτόν ΑΙΣΘΗΣΗΣ, της Ακοής. Το Μοντάζ αναλαμβάνει να παντρέψει ερμηνεία και Ηχο ώστε να βγει το δράμα που είναι το συγκεκριμένο έργο.
5. Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ 7 ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ (The trial of the Chicago 7)- Αλαν Μπόουμγκάρτεν
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: 2η υποψηφιότητα. Είχε προταθεί και για το «Οδηγός διαπλοκής» (2014)
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Βλέποντας την ταινία και γνωρίζοντας την κινηματογραφική πείρα του σεναριογράφου Ααρον Σόρκιν που εδώ γίνεται και Σκηνοθέτης, έχεις αυτομάτως την αίσθηση ότι το σενάριο γράφτηκε με τη λογική του Μοντάζ. Οτι δηλαδή ο Σεναριογράφος, που θα σκηνοθετούσε κιόλας, είχε μέσα στο μυαλό του τις σκηνές στο πως θα μονταριστούν και τις έγραφε αναλόγως. Αν το δεις το έργο προσεκτικά, δεύτερη ή και τρίτη φορά, αρχίζεις να αναρωτιέσαι μήπως κι η αίσθηση ήταν Εντύπωση. Διότι παρακολουθώντας το εξονυχιστικά, όταν δεν είσαι Μοντέρ ο ίδιος να το αντιληφθείς πιο έκτυπα, αρχίζεις κι αισθάνεσαι ότι το Μοντάζ έχει αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες, που μπορεί να μην ήταν έτσι και στο σενάριο. Δηλαδή κάποιες σκηνές εκτός Δικαστηρίου που συνενώνονται με τη διεξαγωγή της Δίκης δεν είναι απαραίτητο να είχαν γραφτεί έτσι κι ότι ο Μοντέρ είναι που τα μελέτησε ενδελεχώς ώστε να μην επιτρέψει την παραμικρή κοιλιά κατά τη διεξαγωγή της δίκης, ένας κίνδυνος που υπάρχει στα έργα δικαστηρίου, τα οποία αναδεικνύονται πολλές φορές από τις πρωτοβουλίες του Μοντέρ. Πέραν αυτών των σκηνών, υπάρχει τρομερή δουλειά στο εντός δικαστηρίου μοντάζ που είναι κι ο βασικός κορμός της ταινίας, με αναρίθμητα πλάνα να δένονται και να συνδέονται ώστε να πετυχαίνουν την προβολή της έντασης, της αγωνίας, της αμφιβολίας , της οργής, με πολύτιμη βοήθεια από τον Διευθυντή Φωτογραφίας που του παραδίδει ως υλικό μια ζηλευτή ομοιογένεια στο να κόψει και να ράψει χωρίς να διακινδυνέψει (Γενικώς , στην ταινία αυτή παρατηρείται μεγάλη Αλληλοβοήθεια Συνεργασίας και θα το δούμε κι όταν εξετάσουμε τη Φωτογραφία στο πως την βοήθησαν και τα Σκηνικά). Και βέβαια, η ανέλιξη της έντασης όταν έχουμε και τα εκτός δικαστηρίου γεγονότα.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ: Αναμένεται ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΩΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΩΝ δια του ΠΕΝΤΕ. Και τα Πέντε Μοντάζ έχουν λόγο να ενθουσιάζουν τους Σκηνοθέτες για το αποτέλεσμα που βλέπουν. Οπου το καθένα είναι μια άλλη Σxoλή. Βέβαια θα δουν το μέγεθος της Συμβολής του Μοντάζ στον «Πατέρα» και στη «Δίκη των 7 του Σικάγου». Αν και πιο κοντά στη δική τους λογική, τη σκηνοθετική, είναι το «promising young woman». Τα επιτεύγματα που προανέφερα κι ειδικά του Λαμπρινού δεν θα αφήσει τον κλάδο αυτόν, ασυγκίνητο.
ΟΙ Σεναριογράφοι θα ενθουσιαστούν με την κινηματογραφικότητα που δόθηκε στον «Πατέρα», χωρίς να πειραχθεί ούτε ένα «και» από το θεατρικό που βοήθησε το συγγραφέα να γίνει και σκηνοθέτης, ωστόσο, πολυδιάσπαση αναμένεται και στους Σεναριογράφους. Διότι και τα Πέντε Μοντάζ, κακά τα ψέματα, έργα Σεναρίου αναδεικνύουν. Αμ οι Ηθοποιοί; Αυτοί θα ψηφίσουν στο Μοντάζ σύμφωνα με την ερμηνεία προτίμησης. Σε αυτή την περίπτωση η «μονομαχία» θα είναι μεταξύ «Πατέρα» και «Promising young woman». Οι Σκηνογράφοι θα πέσουν πάνω στον «Πατέρα» , πόσο τους περιποιήθηκε το μοντάζ τόσο το διαμέρισμα με όλους τους χώρους αλλά και το Μπλέ της χρωματικής τους εισήγησης. Όπως κι οι Διευθυντές Φωτογραφίας, με τη σειρα τους θα δείξουν την ανάλογη θέρμη για τη «Δίκη των 7 του Σικάγου» διότι βλέπουν το βοηθητικό ρόλο της φωτογραφίας τόσο με τους φωτισμούς και το στήσιμο τους όσο και με την ίδια την κάμερα. Οι προσωποκεντρικοί Ενδυματολόγοι μάλλον θα ακολουθήσουν το στήσιμο της ηρωίδας στο «promising yοung woman” και την ανέλιξη της που με το μοντάζ γίνονται και πιο σαφείς οι διαθέσεις για την ενδυματολογική της διάθεση από σκηνή σε σκηνή.
Μένει να δούμε τι αποφασίζουν οι Μοντέρ στο Σωματείο τους, αν κι εκεί ο Λαμπρινος με τον «Πατέρα» δεν είναι υποψήφιος. Συνεπώς, τη δύναμη του από αλλού θα την αντλήσει και θα απειλήσει.