Αυτά όλα είναι στα πλαίσια της αναφώνησης της Ντένης, περί «ευλογημένου φιλμ». Κι αυτό που βγήκε ήταν μια καινοτομία, μια επαναστατική πράξη ανατροπής μοντέλων και ρόλων, είχε να κάνει με την μεγαλη εμπνευση του Ντασέν, στο πως του βγήκε ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ο έρωτας που ένιωσε για τη Μελίνα, που δεν του βγηκε σε καμια ταινία, ούτε στις δυο πριν από αυτήν, ούτε στις μετέπειτα Ηταν ένας ερωτας που εκφραστηκε καλλιτεχνικά κι ενεπνευσε καλλιτεχνική δημιουργία, στα κατάβαθα, κι όχι στην επιφανεια. Είναι η ψυχολογία του ξένου που προσπαθεί να προσεγγίσει κατι έξω από τα νερα του, που το θαυμάζει αλλά θελει να το φερει στα μέτρα του, χάνει την ουσία περί αυτού, πως το ξεχωριστό δεν το αλλάζεις, ή αιχμαλωτίζεσαι από αυτό ή εγκαταλείπεσαι από αυτό.
Κι εμπνέεται μία ταινία στην οποία ανατρέπονται του κόσμου τα πρότυπα. Ενας Αμερικάνος διανοούμενος, έρχεται στην Ελλάδα, ως λάτρης του ελληνικού πολιτισμού του αρχαίου, για να κάνει μια επιστημονική ερευνα και να βρει απαντήσεις στην απορία του πως αυτος ο μέγας πολιτισμός κάποια στιγμή εξαφανίστηκε. Εξαφανίστηκε όμως; ‘Η μήπως είναι εδώ; Μήπως παραμένει υπαρκτός; Μήπως αυτος ο ξένος είναι που αδυνατεί να καταλάβει την ψυχοσύνθεση κι ότι γυρω του μπορεί να κυκλοφορούν άτομα που είναι ακριβως αυτό αλλά δεν περιβάλλονται τους τύπους και τα δεδομενα. Παρα μόνο μια ελευθερία πνεύματος, την οποία δυσκολεύεται, σχεδόν αδυνατεί να συλλάβει.
ΚΙ έτσι λοιπόν ξεκινά την ερευνα του από τον Πειραια, από την Τρούμπα και τις γυρω ταβέρνες. Και παθαίνει σοκ από μια γυναίκα που «εργαζεται» εκεί, η οποία δεν έχει καμία σχέση με ό,τι αυτος θα φανταζόταν, μια γυναίκα κεφατη , ελευθερη, που γουσταρει να δίνει το σωμα της, δεν έχει νταβατζή, βλέπει τη ζωή σαν γιορτή, οι πελάτες είναι και φίλοι της και δουλευει μόνο τις εξη μέρες της εβδομάδας, την Κυριακή την αφιερωνει στον εαυτο της. Το μπουρδελάκι τις Κυριακές κλείνει. Και δεν είναι μόνο αυτό. Η συγκεκριμένη εχει κι άλλη μια αδυναμία, πέρα από τον Ολυμπιακό και τα ωραία αγόρια και τις αργίες της Κυριακής που με τους πελάτες διασκεδάζει σαν να είναι φιλοι και μονο. Η αδυναμία της είναι το αρχαίο δράμα. Όπως κλεινει κάθε Κυριακή το «μπουρδελάκι», έτσι το «κλείνει» και την περιοδο του Φεστιβάλ Αθηνων, όπου δεν χάνει καμια παρασταση αρχαίου δραματος. Συγκινείται από τα πάθη των ηρώων αλλά…αλλά..αλλά…αλλάζει σε όλα τα έργα τα φιναλε. Δεν θελει να τελειωνουν δυσαρεστα και τα διηγείται όλα με «χαπυ-εντ».
Όπως καταλαβαίνει κανείς , ο διανοούμενος τα χάνει και την ερωτευεται σφόδρα. Αλλα την ερωτευται διανουμενίστκα. Θελει να την παρει από τη "δουλειά", να την αποκόψει από τους φιλους της, να την κάνει μορφωμένη και σοφή. Να διαβασει αρχαίους Ελληνες φιλοσοφους διοτι νιωθει ο διανοούμενος ότι η γυναίκα αυτή, η Ιλυα, η οποία μιλά πέντε γλωσσες και τις έχει μάθει όλες στο κρεββατι πηγαίνοντας με ναυτικούς, είναι μια γυναίκα που ερχεται από εκείνο τον πολιτισμό της μελέτης του και θεωρεί ασυγχωρητο για τον εαυτο του να μην την επαναφέρει στην ταξη, όπως την εννοεί εκείνος, να την κάνει διανοούμενη, να την κάνει έστω….Ασπασία.
Κι η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του Ντασεν, αυτό το όλο που αισθάνεται και πηγαζει από τον ερωτα για αυτή τη γυναίκα, καταλαβαίνει ότι μόνο μεσω της κομεντί, μπορεί να το υποστηρίξει καλλιτεχνικά.Για δραμα θα χρειαζόταν άλλη προσέγγιση, τόσο του θέματος, όσο-προπάντων- της ηρωίδας.Και βέβαια, συλλαμβάνει κι ένα θεσπέσιο σεναριακό εύρημα, του πως όλο αυτό θα χαλάσει, πως ο διανοούμενος θα αποδειχτεί μικρότερος ως ανθρωπος από εκείνους που ηθελε να αλλάξει και θα διδαχτεί και τη χημεία του έρωτα και πως σε αυτά τα πραγματα υπάρχουν μόνο αισθήσεις, δεν χωρανε βιβλία και συνταγές.
Αποτέλεσμα είναι μέσω της κομεντί να βγει μια ξεχωριστή ταινία, που στην καριέρα του να καταλάβει αυτήν ακριβως τη θέση. Ότι είναι το πιο πρωτοτυπο, το πιο διαφορετικό, το πιο απρόσμενο από τα φιλμ που έκανε ο Ντασεν.
Διότι εκτός των αλλων εισηγείται κι ένα νέο τυπο ηρωίδας , που τον εμπνεεται από αυτήν στην οποία θα αναθεσει το ρόλο, αυτή για την οποία γράφει το ρόλο, αυτή για την οποία κάνει την ταινία. Και γίνεται κάτι μοναδικό, να ανατρεψει το μοντέλο της ως τότε πουτανας είτε της Τρούμπας είτε των διεθνων λιμανιων αλλά και «ηπειρωτικώ»ν περιοχών, να δειξει την πρωτη ευτυχισμένη πουτάνα στην ιστορία του παγκόσμιου ρεπερτορίου. Μια ευτυχισμένη πόρνη με σεναριακή βάση μεσα από είδος που το επιτρέπει. Κι η ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ που τον εμπνεει σε όλο αυτό, θα κάνει τη μεγαλη ανατροπή της δραματικής «Στέλλας» του Κακογιανη και θα δωσει μια ηρωίδα που δεν εχει ξαναδει το κοινό κι εκείνη, μέσα από αυτή την ηρωίδα θα υπογραψει καλλιτεχνική προσωπικότητα, θα την κάνει «περσόνα», θα της δωσει την ψυχή της, καταλαβαίνοντας απολύτως τις διαστασεις της.
Κι .όλοι όσοι εμπλέκονται, θα έχουν να υπηρετήσουν μια κωμωδία, εξού κι οι ρόλοι και τα επεεισόδια από τον ΤΙΤΟ ΒΑΝΔΗ ως τον ΘΑΝΑΣΗ ΒΕΓΓΟ, από τη ΔΕΣΠΩ ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΙΟΥ που δεν έχει σχέση με τις άλλες παρομοιες ή αυστηρες που είχε παίξει ως τότε και με τον ΓΙΩΡΓΟ ΦΟΥΝΤΑ επίσης να δίνει χιουμοριστικούς τόνους στο Μιλτο της Στέλλας, να τον κάνει όξω καρδιά. Και τον κορυφαίο σκηνοθέτη του θεατρου ΑΛΕΞΗ ΣΟΛΟΜΟ να συμμετέχει στην παρεα στο ρόλο του καταχθόνιου ιδιοκτήτη των σπιτιών της Τρούμπας που θα τον εμπλέξει στην ανατροπή της υπόθεσης.. Ο ΖΥΛ ΝΤΑΣΕΝ που παίζει το ρόλο του διανοούμενου, εχει κρατήσει σκηνοθετικα αυτό το στοιχείο της εκπληξης, της έκπληξης του ξένου που ξαφνιάζεται, τρομαζει και ενθοσιάζεται με αυτά τα πολιτιστικά που για τον ίδιο είναι αγνωστα. Είναι ένας σκηνοθετικός τόνος συνέπειας σε όλο το έργο.
Η ΝΤΕΝΗ ΒΑΧΛΙΩΤΗ εκλήθη να στησει τη Μελίνα ως Ιλυα, με μπλουζακια και ρουχαλάκια που βρήκε από πανέρια και ξεχωριστό φόρεμα,για τις παραστασεις αρχαίου δραματος, ως «καλό» για την περίσταση, ως «καλό» για το πως αντιλαμβάνεται η Ιλυα την επισημότητα του Ηρωδειου. Και βέβαια το μαυρο φορεμα, που δίνει στη Μελίνα ευκινησία, άνεση και μυστηριο και την κάνει απολύτως Ιλυα…darling.
Οπότε, καταλαβαίνει κανείς γιατί όταν παίχτηκε το φιλμ στο Φεστιβάλ Κανών προκλήθηκε πανζουρλισμός. Δεν είχαν ξαναδεί κάτι τέτοιο. ΚΙ ο Χατζιδάκις, με τους ήχους του μπουζουκιού του Ζαμπέτα, έδιναν την απόλυτη χαρα της ηρωίδας και της σκηνοθεσίας, και με το τραγούδι έφτιαχναν νοσταλγική νότα εκείνης για τη σκηνή, την καθοριστική, που θα βγάλει από τα ντουλάπια την «απαγορευμένη» αφισα του Ολυμπιακού και τον επίσης κρυμμένο λαϊκο δίσκο, θα ανάψει την τσιγάρα και θα αρχίσει η ίδια, μερακλωμένη, να τραγουδα «ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ» και να σπάνε τα κοντέρ.. Ηταν τέτοιος ο θριαμβος κι η ταυτιση ταινίας και τραγουδιού ώστε στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το φιλμ ως «Ποτε την Κυριακή» αλλά σε παρένθεση ελεγε «Τα παιδια του Πειραιά» . Και σε στηλες θεαματων όπως και σε πολλούς κινηματογραφους το έργο αναφερόταν με τον τίτλο του τραγουδιου. ΚΙ έτσι το έγραφαν και κάποιες μαρκίζες.ΚΙ έτσι το συνεννοείτο κι ο κόσμος, ειδικά στις συνοικίες. ΚΙ αυτά, πριν ακόμα από το Oscar. Στην Ελλάδα η ταινία προβλήθηκε το Νοέμβρη του 1960 και τα Oscar δόθηκαν στις 17 Απριλίου του 1961.Το τραγούδι πιστωθηκε ως απόσταγμα , ως συμπύκνωση, όλης της ταινίας. Διότι κι ο Ντασεν πιστώθηκε τόσο στη σκηνοθεσία όσο και στο σεναριο με υποψηφιότητες, όλη αυτή τη διαφορετικότητα, η δε ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ πήρε το βραβείο στις Καννες και στη συνέχεια προταθηκε και για το Oscar. Κι αξίζει να διευκρινίσιυμε κάτι που είναι μπερδεμένο και παρερμηνευμένο: Η Μελίνα Μερκουρη ΔΕΝ μοιραστηκε όπως το εννοούν το βραβείο με τη Ζαν Μορώ στο «Moderato Cantabile» Η κριτική επιτροπή με πρόεδρο τον ένα και μοναδικό ΖΩΡΖ ΣΙΜΕΝΟΝ της γαλλόφωνης αστυνομικης λογοτεχνίας, αποφασε να μη δωσει βραβειο ανδρικης ερμηνείας κι αντ’ αυτού να δωσει δυο γυναικεία. Όχι μοιρασμένα αλλά αυτόνομα, ισότιμα κι ανεξάρτητα.
Φυσικά προτάθηκε κι η ΝΤΕΝΗ ΒΑΧΛΙΩΤΗ για τα κοστούμια, διότι τα κοστούμια συνέβαλαν στο να δημιουργηθεί η Μελίνα-Ιλυα-ευτυχισμένη πουτάνα. Την Ιλυα πάνω στη Μελίνα την ολοκλήρωσε η Ντένη κι αυτή μαζί με το Ντασεν τη συνόδευσαν νύφη στο γαμο με την παγκόσμια αναγνωριση.
Θα μου επιτρέψετε να κλείσω μεταφέροντας απόσπασμα από ένα άλλο σχετικό , δικο μου δημοσίευμα αλλά ταιριάζει απόλυτα, το Της οσκαρικης εξελιξης των συντελεστων.
«Τελικώς το «ΠΟΤΕ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ» δεν ήταν αυτό που προκρίθηκε ως το πιο ολοκληρωμένο από πλευράς κοστουμιών. Κέρδισαν η ΙΝΤΙΘ ΧΕΝΤ ( το έβδομο της Οσκαρ) κι ο ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΣΤΙΒΕΝΣΟΝ για τα «ΑΝΤΡΟΓΥΝΑ ΤΗΣ ΜΟΔΑΣ» (The facts of life)- κυριάρχησε, το σύνολο των κοστουμιών που αναδείκνυαν ηθοποιούς κι έδιναν γκλαμ στο σύνολο του έργου κι έκαναν αλλιώτικη τη Λούσιλ Μπολ από αυτό που έβλεπε το κοινό στη «Λούσυ»
Όπως μου είπε αργότερα κάποια κορυφαία ενδυματολόγος: Δεν παίρνεις Οσκαρ με ένα μπλουζάκι.
Από το «Ποτέ την Κυριακή», ο μόνος που έφυγε με βραβείο ήταν ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ με «ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ», που ήταν αυτό το οποίο αναγνωρίστηκε ως εμβληματικό της ταινίας που είχε ξαφνιάσει τόσο ευχάριστα, πιο πολύ κι από τη Μελίνα, η οποία λύγισε απέναντι στο επίσης star performance μιάς μεγαλύτερης σταρ από εκείνη, της ΕΛΙΖΑΜΠΕΘ ΤΕΙΛΟΡ για το «ΖΗΣΑΜΕ ΣΤΗΝ ΑΜΑΡΤΙΑ»(Butterfield 8) ενώ ο Ζυλ Ντασέν ηττήθηκε και στις δύο κατηγορίες από τον ΜΠΙΛΥ ΓΟΥΑΙΛΝΤΕΡ με την «ΓΚΑΡΣΟΝΙΕΡΑ» (The apartment)