Η «ΒΗΡΥΤΟΣ» σε σκηνοθεσία του ΜΠΡΑΝΤ ΑΝΤΕΡΣΟΝ και σενάριο του ΤΟΝΥ ΓΚΙΛΡΟΫ είναι μια πολύ ωραία ταινία στην οποία ο θεατής καλείται σε πρώτο επίπεδο να απολαύσει δράση, πλοκή και περιπέτεια και συγχρόνως, σε ένα δεύτερο επίπεδο, να πάρει «κάτι» μαζί του, πως αυτό που είδε δεν ήταν ένα κενό ξόδεμα δύο ωρών (ούτε αυτό το περιφρονώ διότι είναι στιγμές που το έχουμε κι αυτό ανάγκη κι υπάρχουν ταινίες που το προσφέρουν) αλλά μαζί με την ψυχαγωγία να έχει δει και μια ουσία.
Η ουσία που παίρνει μαζί του δεν διαφέρει από εκείνη της «Προσβολής», στη βάση ότι για το ίδιο πράγμα θα συζητήσουν οι παρέες, όταν βγουν για ποτάκι μετά το σινεμά, είτε από τη μία ταινία είτε από την άλλη: Το χάος της Μέσης Ανατολής, η αβεβαιότητα της ζωής στη Βηρυτό, μια χώρα που την μετέβαλαν σε σκακιέρα και… ούτε, διότι στο τέλος - τέλος το σκάκι παίζεται από δύο άτομα ενώ στο Λίβανο και την πρωτεύουσα τυ, έχουν εφορμήσει ή ανακατευτεί οι χίλιοι μύριοι ..Και δεν έφταναν μόνο αυτοί, είναι κι οι «φράξιες» εντός αυτών είτε λέγονται Αμερικάνικη Πρεσβεία είτε Ισραήλ, είτε Χριστιανοί είτε Δρούζοι (Χριστιναοί εναντίον Δρούζων, λέει στην ταινία) είτε Παλαιστίνοι της PLO είτε φραξιονιστές που αμφισβητούν την κεντρική αρχή, είτε CIA είτε Πεντάγωνο είτε τρικλοποδιές μεταξύ αυτών κι όλο τούτο σε μία χώρα που έχει χάσει την μπάλα από τις επεμβάσεις όλων αυτών από εκεί που ήταν κάποτε Παράδεισος. Και φυσικά το μίσος που διαπνέει το σκηνικό, μίσος για το μίσος αλλά βασιζόμενο σε κάποιο background.
Η υπόθεση του έργου παίζεται σε δύο χρονολογίες-σταθμούς για το Λίβανο αλλά και για τον ήρωα: Στο 1972 και στο 1982. Στο 1972 έχουμε κέντρο βάρους τον ήρωα , τον Μλεησον,ο οποίος είναι διπλωματικός αλλά το μαθαίνουμε παρακάτω με ένα θαυμάσιο σεναριακό εύρημα , από εκείνα που ο ελληνικός κινηματογράφος, οι σχολές του κι οι κριτικοί του αγνοούν, ζει στη Βηρυτό (ο ήρωας μας), παντρεμένος με Λιβανέζα, έχουν υπό την προστασία τους κι ένα 13χρονο Παλαιστίνιο, τον Καρίμ, ποτ τον έχουν σχεδόν σαν μέλος της οικογένειας. Κι ένα απόγευμα του 1972, ενώ παραθέτουν μια δεξίωση στο ωραίο σπίτι τους ο διπλωματικός κι η σύζυγος, έρχονται από την Αμερικάνικη Πρεσβεία, του αποκαλύπτουν στοιχεία για την ταυτότητα του μικρού Καρίμ και τον πληροφορούν ότι ο αδελφός του μικρού είναι τρομοκράτης από τους πιο επικίνδυνους. ΚΙ ότι θέλουν να τον πάρουν μαζί τους… Ο ήρωας μας εξανίσταται, αρνείται να τον παραδώσει στην Πρεσβεία της πατρίδας του, και πάνω στον διαπληκτισμός με τους συμπατριώτες του, που δεν ξέρουμε εκείνη τη στιγμή ακριβώς τι μέρος του λόγου είναι, αν πρόκειται δηλαδή για διπλωματικούς, πράκτορες, μυστικές υπηρεσίες κλπ, ορμούν στο σπίτι ένοπλοι κουκουλοφόροι και γίνεται μακελειό. Σκοτώνεται κι η γυναίκα του ήρωα η οποία θέλει να προστατέψει τον μικρό Καρίμ αλλά εις μάτην.
Δέκα χρόνια αργότερα , ο διπλωματικός τα έχει παρατήσει κι έχει στραφεί σε άλλες επιχειρήσεις, φυσικά κι έχει εγκαταλείψει το Λίβανο και ζει στην Αμερική, είναι αλκοολικός σεσημασμένος. Και τότε τον πλησιάζουν εκείνοι που για δέκα χρόνια τον είχαν ξεχάσει. Και του ζητούν αποστολή στο Λίβανο: Απήχθη διπλωμάτης φίλος του, ο Καλ, εκείνος που τον είχε ενημερώσει στην αποφράδα δεξίωση για την ταυτότητα του μικρού Καρίμ. Ο ήρωας μας θα πάει και θα βρεθεί σε ένα Λίβανο που δεν έχει σχέση με το Λίβανο του 1972 όταν ζούσε εκεί, όμως, έχει εξελιχθεί σε αυτό που εκείνο το βράδυ του 1972, το πλήρωσε ο ίδιος μέσα στο σπίτι του: Ένα χάος, με βομβαρδισμένα κτήρια , ένα μέρος όπου δεν ξέρεις από πού σου έρχεται η σφαίρα ή η βόμβα κι άντε τώρα να βρεις άκρη ποιος μπορεί να έχει απαγάγει τον Καλ….. Ο ήρωας μας μπαίνει στο παιχνίδι της αναζήτησης, δίπλα του υπάρχει και μια γυναίκα της αποστολής και προχωράμε σε απόλαυση πλοκής και κατανόησης του τι γίνεται εκεί κάτω…
Η πρώτη και μεγάλη αξία βρίσκεται στο σενάριο του ΤΟΝΥ ΓΚΙΛΡΟΥ. Ο υποψήφιος για Οσκαρ και σκηνοθεσίας και σεναρίου (για τον «Μάικλ Κλέιτον») εδώ είναι μόνο σεναριογράφος, που είναι άλλωστε κι η κύρια ενασχόληση του. Ξέρει το είδος (έχει γράψει και τα σενάρια των «Borne»), ξέρει δηλαδή το σενάριο του είδους δράση, συγχρόνως, γνωρίζει από δομή τρελά, γνωρίζει κι από χαρακτήρες και πως πρέπει αυτά να τα παντρέψεις με το πλαίσιο και να βγάλεις κάτι ποιοτικό, γνωρίζει βαθιά και τη δραματουργία.. Το σενάριο του είναι εξαιρετικό στο είδος του κι ο σκηνοθέτης ΜΠΡΑΝΤ ΑΝΤΕΡΣΟΝ το αποδίδει εξαιρετικά. Α, μισό λεπτό διότι όλοι αυτοί οι σινεχθρίκ κι οι δήθεν που δεν ξέρουν από σινεμά θα λένε «μια ταινία του Μπραντ Αντερσον», θα κοροϊδεύουν τον Μπραντ Αντερσον πως δεν τους κάνει και πολύ για…. auter, θα ρωτούν ειρωνικά «είδες Μπραντ Αντερσον;» επειδή ξέρουν μόνο τη θεωρία του auteur αλλά αγνοούν τι κάνει ο σκηνοθέτης, τι είναι σκηνοθεσία.
Καταχρώμαι του χρόνου σας και του χώρου μου να πω ότι διάβαζα προχτές που πέθανε η ΜΕΓΙΣΤΗ ΜΟΝΤΕΖ ΑΝΝ Β.ΚΟΟΥΤΣ, που πήρε ΟΣΚΑΡ ΜΟΝΤΑΖ για τον «ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ», μία από τις δηλώσεις της, που αφορούσε στον «Ανθρωπο ελέφαντα», ένα μοντάζ για το οποίο ήταν επίσης υποψήφια για Οσκαρ κι αναφερόταν στα μυστικά της δουλειάς της. Ελεγε λοιπόν πως αυτό που είχε να αντιμετωπίσει ήταν το πως έπρεπε να «τσουλήσει» την ταινία με βάση το αρχικό σκεπτικό του Μελ Μπρουκς που ήταν παραγωγός της ταινίας αλλά δεν ήθελε να δώσει προσωπικά credits,ότι πρέπει να καθυστερήσει την εμφάνιση του παραμορφωμένου ώστε να μην φρικάρει ο θεατής. Τον Μελ Μπρουκς ανάφερε, όχι τον Ντέηβιντ Λυντς. Για τον απλούστατο λόγο ότι αυτό ήταν το concept που λέμε, κι ήταν εξ αρχής δηλωμένο από τον παραγωγό. Ο Ντέηβιντ Λυντς το σκηνοθέτησε. Κι όμως, στις διάφορες «κριτικές» του auter-ισμού πίστευαν –και με σιγουριά! Όπως συμβαίνει συχνά στην άγνοια!- ότι αυτό το κάνει ο Λυντς, κι έγραφαν κριτικές κι αναλύσεις αλλ’αντ’αλλων στου κασίδη-αναγνώστη το κεφάλι. Και τον έκαναν κι εκείνον να αναπαράγει τις ημιμάθειες και να τις αποστηθίζει! Αντί να μαθαίνει, αν θέλει να μαθαίνει, για το πώς γίνεται το σινεμά!
Κλείνω λοιπόν την παρένθεση και λέω ότι ο ΜΠΡΑΝΤ ΑΝΤΕΡΣΟΝ, που είναι ένας ακόμα από αυτούς που βγαίνουν από την τηλεόραση, έδωσε πνοή, ζωή και ρυθμό στο θαυμάσιο σενάριο του Γκιλρόυ, πρόβαλε το πλαίσιο μέσα από μια έξοχη σκηνογραφική διεύθυνση που αναπαριστά ρεαλιστικά την βομβαρδισμένη Βηρυτό που έχει στηθεί στο… Μαρόκο και δεν άφησε να του διαφύγει κανένα δραματικό στοιχείο του σεναρίου που να μην το θίξει, να μην το επισημάνει ή να μην το προβάλει σκηνοθετικά, ανάλογα με το βάρος που έχει στην ιστορία και στη δομή της ταινίας.
Η δεύτερη και μεγάλη αξία της ταινίας λέγεται ΤΖΩΝ ΧΑΜ. Ο ηθοποιός που αναδείχτηκε από την τηλεόραση κι από την σειρά «MAD MEN» αποδεικνύεται κινηματογραφικός πρωταγωνιστής υψηλής εμβέλειας. Επιβάλλεται στο φακό, στις διαστάσεις της μεγάλης οθόνης, φυσικά κι ο σκηνοθέτης Μπραντ Αντερσον του το προβάλει και του το αξιοποιεί γνωρίζοντας πότε πρέπει να του κάνει κοντινά πλάνα και σε ποιες δόσεις αλλά και με ποιές (αγαπητοί «σινεχθρίκ» του auter-ισμού, να ένα παράδειγμα του τι είναι σκηνοθεσία) (κι όχι αν έτρεχαν οι κάμερες πάνω-κάτω ή αν γυρνούσαν οι μηχανές ανάποδα..) και του επιτρέπει να αναδειχτεί σε κορυφαίο πρωταγωνιστή. Μακάρι να του έρθουν οι ρόλοι ώστε να κάνει την πορεία τη σωστή διότι η θέση του είναι, τελικά, στη μεγάλη οθόνη κι όχι στη μικρή.
Αντιθέτως, βρήκα λίγο υποτονική εδώ την ΡΟΖΑΜΟΥΝΤ ΠΑΫΚ, της οποίας έχω πλέξει πολλές φορές το εγκώμιο. Θες ο ρόλος; Θες την επισκιάζει ο Χαμ; Θες το look που της έχουν αλλάξει με τις αφέλειες αλά Τζούλι Κρίστι και μπορεί να μην αναδεικνύει το κάτι περισσότερο της; Επισημάνσεις με ερωτηματικά.
Εξαίρετοι στους supporting ρόλους τους ο ΜΑΡΚ ΠΕΛΕΓΚΡΙΝΟ που παίζει τον Καλ και του δίνει σε δύο σκηνές δύο εντελώς διαφορετικές εκδοχές του κι ο νεαρός Γάλλος, πιθανόν αραβικής καταγωγής(;) ΙΝΤΙΡ ΣΕΝΤΕΡ, που έπαιζε και στο πρόσφατο «CARBONE» με τον ΜΠΕΝΟΥΑ ΜΑΖΙΜΕΛ, στο ρόλο του Καρίμ σε ηλικία παλικαριού και συμπυκνώνει με την απόδοση του στον καλογραμμένο ρόλο του όλη αυτή τη μεσανατολική σύγχυση.
Τρίτο και τελευταίο μεγάλο επίτευγμα της ταινίας (στο οποίο σαφώς κι εποπτεύει ο σκηνοθέτης, εξού και γίνεται αναπόσπαστο μέρος της σκηνοθεσίας) είναι ο σχεδιασμός του ΗΧΟΥ. Ένα εκπληκτικό ηχητικό συμπλήρωμα αλλά κι υπογράμμιση της εικόνας, με ηχητικά ευρήματα που ολοκληρώνουν την ταινία αλλά και την έννοια «ΒΗΡΥΤΟΣ».
ΥΓ. Αν βασιστείτε στις βαθμολογίες του IMDB, έχετε πέσει για τα καλά στην παγίδα.