Κι αυτό, επειδή προηγήθηκε, πριν από πολλά χρόνια βέβαια, σχεδόν 50, η ταινία γύρω από την ίδια ηρωίδα με ερμηνεύτρια την ΝΤΑΪΑΝΑ ΡΟΣ , το «Η ΚΥΡΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΤΑ ΜΠΛΟΥΖ» (Lady sings the blues) σε σκηνοθεσία Σίντνεϋ Φιούρι, όπου κι η Ρος το 1973, όπως κι η ΑΝΤΡΑ ΝΤΕΪ της τωρινής ταινίας, προτάθηκαν για το Οσκαρ ερμηνεύοντας το ίδιο πρόσωπο. Σε εντελώς άλλο όμως είδος έργου, άλλο είδος γραφής. Με καλούς σκηνοθέτες κι οι δύο, της Ντέι σκηνοθέτης είναι ο Λή Ντάνιελ. Και στις δύο περιπτώσεις οι σκηνοθέτες ήξεραν τι έργο κάνουν κι ο καθένας δούλεψε προς τη δική του κατεύθυνση.
Προς μελέτη προκύπτουν δύο διαφορετικά πράγματα που αρχικά μπορεί να μη φαίνονται, λόγω Μπίλι Χολιντέι και των όσων υπέφερε η εμβληματική «νέγρα» (το τονίζω το «νέγρα» διότι ακριβώς αυτός ο διαχωρισμός κι ο χαρακτηρισμός ήταν η αιτία των περιπετειών της) τραγουδίστρια που εκπροσώπησε μια ολόκληρη κουλτούρα, ένα ολόκληρο λαό κι εστίασε στα βάσανα που ο λαός της κι η ίδια είχαν υποστεί ως θύματα του ρατσισμού που τότε ήταν πολύ άγριος. Αν κι από ό,τι φαίνεται, το φίδι σκάει κάθε τόσο κι από ένα αβγό, ισαμε τις μερες μας. Από εκεί ίσως κι η ανάγκη για ταινίες τέτοιες και ειδικά γύρω από την συγκεκριμένη.
Το τωρινό φιλμ του Λη Ντάνιελ είναι το ΕΡΓΟ-ΡΟΛΟΣ. Για το έργο -ρόλος, ξεκινώντας από το ΕΡΓΟ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΑΣ, στο αφιέρωμα εκείνο είχα γράψει τα εξής:
«Τι σημαίνει ταινία πρωταγωνίστριας; Σημαίνει πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις. Σημαίνει πως υπάρχουν έργα όπου το κεντρικό πρόσωπο είναι γυναίκα η οποία ακολουθεί ή καθοδηγεί ένα story (ΦΡΑΝΣΕΣ ΜΑΚ ΝΤΟΡΜΑΝΤ στο «Nomadland», ΚΑΡΕΪ ΜΑΛΙΓΚΑΝ στο «Promising young woman»), υπάρχουν κι έργα όπου το έργο είναι ο ρόλος και όλα δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση. Το έργο ρόλος. Τέτοια περίπτωση είναι της ΑΝΤΡΑ ΝΤΕΪ στο «Οι Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον της Μπίλι Χολιντέι». Τι σημαίνει ΕΡΓΟ ΡΟΛΟΣ; Σημαίνει πως το σενάριο είναι επικεντρωμένο στο ρόλο κι όχι στο story, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει σενάριο. Κάθε άλλο. Όμως στα Εργα-Ρόλος τόσο το story όσο και τα υπόλοιπα έρχονται για να αναδείξουν αυτό το ρόλο. Και ξεκινούν από το σκηνοθέτη που τα πάντα, από σκηνικά, κοστούμια κι όλα τα συμπαρομαρτούντα , τα χρησιμοποιεί ΤΟΣΟ..ΟΣΟ.. Τόσο όσο για να αναδεικνύουν αυτό το ρόλο που είναι το ζητούμενο. Και να σταματούν εκεί. Και το τελικό ζητούμενο στα έργα -ρόλος είναι να βρεθεί η κατάλληλη, αφού προς αυτή την κατεύθυνση έχουν δουλέψει τα πάντα. Ετσι κι η κατάλληλη βρεθεί, τότε το έργο γίνεται δικό της. Κι η ερμηνεύτρια προτείνεται για Οσκαρ χωρίς κανέναν άλλο βοηθητικό παράγοντα διότι το έργο τους ήθελε τους παράγοντες να βοηθούν χωρίς να «υποκλέπτουν». Τέτοιες περιπτώσεις που πήραν ΟΣΚΑΡ χωρίς άλλη εξωτερική βοήθεια αλλά με υποστήριξη κι αντίληψη όλων που είδαν το έργο -ρόλος ήταν η ΚΑΘΥ ΜΠΕΗΤΣ στο «Misery», η ΤΖΟΝΤΙ ΦΟΣΤΕΡ στο «Οι κατηγορούμενοι», η ΤΖΕΣΙΚΑ ΛΑΝΓΚ στο «Μπλέ Ουρανός», η ΣΑΡΛΙΖ ΘΕΡΟΝ στο «Monster», η ΤΖΟΥΛΙΑΝ ΜΟΥΡ στο «Still Alice», πιο παλιά η ΣΟΦΙΑ ΛΟΡΕΝ στην «Ατιμασμένη» ή η ΤΖΟΑΝ ΓΟΥΝΤΓΟΥΟΡΝΤ στα «3 πρόσωπα της Εύας»…Ερμηνεύτριες δηλαδή που κέρδισαν Οσκαρ χωρίς άλλη βοηθητική υποψηφιότητα της ταινίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΕΣ της ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ, οι οποίοι ξέρουν σε βάθος όλα τα παραπάνω, αναγνωρίζουν μέσα από τη δουλειά των ανθρώπων του κλάδου τους πάνω στο έργο ρόλος ΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑ: ΟΤΙ ΒΡΕΘΗΚΕ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ».
Και για την ερμηνεύτρια ΑΝΤΡΑ ΝΤΕΪ, στο δικό της κομμάτι, είχα πει τα παρακάτω ‘οπου είχα αναφερθεί και στην ταινία της Νταϊάνα Ρος : «ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ. Το ΕΡΓΟ-ΡΟΛΟΣ που λέγαμε και στον πρόλογο. Είχε προηγηθεί άλλη μια Μπίλι Χολιντέι, το 1973 ως «Η κυρία τραγουδά τα μπλουζ» , με την Νταϊάνα Ρος σε εξαίρετη ερμηνεία κι υποψηφιότητα για Οσκαρ, καθώς και άλλες υποψηφιότητες. Ετούτη έχει μόνο μία: Της ερμηνεύτριας. Και τo έργο είναι η ερμηνεύτρια. Όλα δουλεύουν για αυτήν. Και το έργο έχει καλό σκηνοθέτη, τον Λη Ντάνιελ, που ακριβώς είχε έργο ρόλου στα χέρια του, όλα δούλευαν προς αυτό και περίμενε να βρει την ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ. Την ΒΡΗΚΕ!! Το επίτευγμα της Αντρα Ντέι είναι η ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΛΙΤΟΤΗΤΑ με την οποία ερμηνεύει τα πάθη και τα δράματα της τραγουδίστριας, και συγχρόνως έχει κι όλη τη σκηνική παρουσία ώστε όταν βγαίνει στη σκηνή να τραγουδήσει, να είναι η Μπίλι Χολιντέι. Και τραγουδά με τη δική της φωνή!!Αυτά όλα είναι σημειωμένα!!!!»
Ποια ήταν η διαφορά, λοιπόν, της ταινίας με την Νταϊάνα Ρός από ετούτη με την Αντρα Ντέι;
Της Ρος ήταν ΤΑΙΝΙΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ, ταινία εξιστόρησης κι αφήγησης, με ηρωίδα την Μπιλι Χολοντέι, που την έπιανε από την παιδική ηλικία, της έκανε σταθμούς δραματουργικά σημαντικούς, όπως…. Η πρώτη επίσκεψη στο πορνείο στο Χάρλεμ..’Η όταν στην περιοδεία της με το πούλμαν και τους λευκούς συνεργάτες είδε να μην τη δέχονται στο φαστφουντάδικο ως μαύρη… ‘Η όταν κατέβηκε να ξεμουδιάσει από το λεωφορείο κι αντίκρυσε τον νέγρο τον κρεμασμένο σε ένα δέντρο… ‘Η όταν της επιτέθηκε η Κου Κλουξ Κλαν μέσα στο πούλμαν την ώρα που έπαιζε μπαρμπούτι.. Και φυσικά την πρώτη δοκιμή των ναρκωτικών από τον συνεργάτη στο καμαρίνι- μια πρώτη «δοκιμή» που κατέληξε «μοιραία» για το υπόλοιπο του βίου της και που χρησιμοποιήθηκε από το FBI και ρατσιστικά εναντίον της ως πρόσχημα προκειμένου να την κάνουν να σιωπήσει τα τραγούδια διαμαρτυρίας…’Η την ερωτική ιστορία με τον Ελιοτ, όπου οι τρείς σεναριογράφοι της ταινίας, ο ΤΕΡΕΝΣ ΜΑΚ ΚΛΟΫ, ο ΚΡΙΣ ΚΛΑΡΚ κι η ΣΟΥΖΑΝ ΝΤΕ ΠΑΣΕ δίνουν εντελώς διαφορετική εκδοχή , τον έδειξαν ως θετικό πρόσωπο ώστε να λειτουργήσει δραματουργικά η ιστορία , πιθανόν κι έκαναν δραματουργική παρέμβαση στην πραγματικότητα, προτάθηκε πάντως και το ΣΕΝΑΡΙΟ για Οσκαρ, στην original κατηγορία, διότι ήταν μια μυθοπλασία πάνω στην Χολιντέι και δεν βασιζόταν σε κάποιο βιβλίο ή σε κάποια βιογραφία, απλώς είχαν συλλέξει πολλά και σοβαρά στοιχεία , ώστε να τα μεταπλάσουν σε δράμα….
Αναφέρω τα συγκεκριμένα παραδείγματα, επειδή «περνούν» κι από την καινούργια ταινία αλλά ως πληροφορίες και με ένα διαφορετικό τρόπο. Με τον τρόπο που δεν ξεφεύγουμε από το Εργο-Ρόλος, που είναι αυτό το οποίο επιδιώκουμε να κάνουμε και να ανοίξουμε πόρτες για σενάριο εξιστόρησης και στο τέλος να χάσουμε τον μπούσουλα, να μην ξέρουμε τι έργο γράφουμε, τι ταινία κάνουμε.
Από τη στιγμή που έχουμε σενάριο εξιστόρησης, στην περίπτωση του «Η ΚΥΡΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΤΑ ΜΠΛΟΥΖ», θα φερθούμε αλλιώτικα κι ως σκηνοθεσία, αλλά κι ως παραγωγή. Ένα σενάριο εξιστόρησης και πολλαπλών επεισοδίων, οφείλει να δώσει πληρέστερη έμφαση στην εποχή και στους χώρους , άρα το σκηνογραφικό κομμάτι αποκτά βαρύνουσα σημασία και δεν είναι μόνο πλαίσιο περιοριστικό, του «ΤΟΣΟ…ΟΣΟ» όπως στο Εργο-Ρόλος. Η παραγωγή είναι άλλη, η Σκηνογραφία εισηγείται χρώματα αναβίωσης χώρων και καταστάσεων, και βέβαια κι η Ενδυματολογία, όπου τα ρούχα καλούνται να προσδώσουν στην ταινία και μια γερή πινελιά παραγωγής, χωρίς να ξεφεύγουν καθόλου από τον προορισμό τους, από τη στιγμή που η μεγάλη παραγωγή για το ανθρωποκεντρικό σενάριο της εμβληματικής ηρωίδας, διαλέγει μια σταρ να την να την υποδυθεί. Μια Σταρ του Τραγουδιού απ΄τις κορυφαίες.. Την οποία οφείλει να ντύσει κι αναλόγως, ΠΑΝΤΑ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΡΟΛΟ αλλά σενάριο που αξιώνει Παραγωγή. Οπότε, σε αυτή την περίπτωση και τα σκηνικά και τα κοστούμια παίρνουν από μια προσκλησούλα για τη βραδιά των Οσκαρ.
Στην περίπτωση της Αντρα Ντέι και του «Οι Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον της Μπίλι Χολιντέι», τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι εξαιρετικά, αλλά είναι κι αυτά στην περιοριστική συμβολή που απαιτεί το έργο ρόλος. Κι η επιλογή της ηθοποιού, γίνεται με βάση αυτό που είχα γράψει και στο αφιέρωμα και το έχω παραθέσει πιο πάνω και στο τωρινό δημοσίευμα, ότι ζητούμενο εδώ είναι να βρεθεί η ΚΑΤΑΛΛΛΗ αφού όλα θα δουλεύουν μόνο για αυτό.
Αυτή είναι κι η διαφορά του ΕΡΓΟ-ΡΟΛΟΣ, από τη διαφορά του ΕΡΓΟ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΡΟΛΟ. Στην πρώτη περίπτωση το σενάριο γράφεται με αντικειμενικό αλλά και περιορισμένο σκοπό να εξυπηρετήσει το ρόλο. Στη δεύτερη περίπτωση , το σενάριο γράφεται για να δείξει την ιστορία και τη διαδρομή του ρόλου, για να πει την ιστορία του ,οπότε η συμβολή των καλλιτεχνικών συντελεστών δουλεύει προς εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
ΥΓ Και μια κι οι δ΄το «Μπίλι Χολιντέι» έφτασαν ως το Οσκαρ, να πούμε ότι η συγκεκριμένη ηρωίδα, αν κι εμβληματική, σε καμία δεν κατάφερε να το δώσει. Η Νταϊάνα Ρος έχασε από τη ΛΑΪΖΑ ΜΙΝΕΛΙ στο «ΚΑΜΠΑΡΕ», η Αντρα Ντέι από την ΦΡΑΝΣΕΣ ΜΑΚ ΝΤΟΡΜΑΝΤ στο «NOMADLAND». Οι αφαιρέσεις κι οι λιτότητες επικράτησαν , ακόμα και στο μουσικό είδος, παρά οι έντονες δραματικότητες. Αλλά αυτό είναι θέμα για προσεχές «Σεμινάριο»