Ο ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΟΥΑΙΛΕΡ στο πως σκηνοθετεί εδώ την ΜΠΕΤΤΥ ΝΤΕΗΒΙΣ αξίζει κουβέντας και προσοχής. Την έχει σκηνοθετήσει τρεις φορές, τη μία της χάρισε OSCAR με την «Zezebel», στις άλλες δυο της πρόσφερε υποψηφιότητα, εδώ και στις «Μικρές αλεπούδες»
Το «ΓΡΑΜΜΑ» είναι θεατρικό έργο του ΣΩΜΕΡΣΕΤ ΜΩΜ που είχε ξαναγίνει στο σινεμά , ανάμεσα στο πέρασμα βωβού κι ομιλούντος , κυκλοφόρησε τότε, στο 1929, και στις δυο βερσιόν, με ήχο κι άνευ, κι η πρωταγωνίστρια ΤΖΗΝ ΗΓΚΕΛΣ, φερμένη από το θέατρο που πρόλαβε κι έγινε και σταρ στο σινεμά, προτάθηκε για το Oscar επίσης, στη 2η χρονιά του θεσμού, το έχασε από την ΜΑΙΡΗ ΠΙΚΦΟΡΝΤ στην «ΚΟΚΕΤΑ» - Εφυγε πρόωρα η Ηγκελς και μάλιστα ήταν μεταθανάτια υποψήφια. Η ζωή της έγινε και ταινία με την Κίμ Νόβακ .
Οπότε, το έργο περίμενε τη νεα εποχή για να βγει και να τρανέψει… Τη μεγάλη ηθοποιό που θα ενέτασσε το «Γραμμα» στο ρεπερτοριο της, στη σύγχρονη εποχή. Και βρέθηκε κι ο Νούμερο 1 σκηνοθέτης που θα το έκανε δημιούργημα πραγματικό .
Το «Γραμμα» είναι αντιπροσωπευτικό έργο του ΣΩΜΕΡΣΕΤ ΜΩΜ, έχει τη σφραγίδα του, για περιβάλλον ένα εξωτικό μέρος της αποικιοκρατίας, εδώ είναι η Σιγκαπούρη, και στη μέση μια γυναίκα η οποία ζει την ανάλογη πλήξη της αποικίας και ζητά κάτι άλλο κι αφήνεται στο πάθος που πηγάζει από εσωτερική της ανάγκη. Και γίνεται ένας φόνος. Κι αρχίζει ο ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΟΥΑΙΛΕΡ να βλέπει ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΑ, ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ την ιστορία και το κάνει βάση για να σκηνοθετήσει την Μπέττυ Ντέηβις όχι με την κάμερα απέναντι της και να αναλύει τους εσωτερικούς σπασμούς της αλλά με έναν άλλο τρόπο, φτιάχνοντας της ΠΛΑΙΣΙΟ για να αναδειχθεί η πρωταγωνίστρια, να λάμψει .Και το πλαίσιο είναι αφενός το περιβάλλον κι αφετέρου η διανομή. Θα διευκρινίσω τα πάντα γύρω από τη μέθοδο δουλειάς και πως φτάνουν στο θαύμα.
Αφού προηγουμένως πω ότι ηταν περιζήτητο θεατρικό έργο, παίχθηκε κατεπανάληψη στις Σκηνές του Κόσμου, ακριβως διότι διαθέτει ηρωίδα, πλοκή κι ένα εξωτικό περιβάλλον που γοητεύει.. Στην Ελλάδα το έφερε προπολεμικά η ΜΑΡΙΚΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ, και μεταπολεμκά η ΚΑΤΕΡΙΝΑ, το καλοκαίρι του 1952 με τον τίτλο «Η ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΚΡΟΣΜΠΙ». Θ σταθώ λίγο εδώ, επειδή χωρίς να φαίνεται, αφορά στη σκηνοθεσία. Κι η σκηνοθεσία έχει να κάνει με το πως αντιλαμβάνεται ο σκηνοθέτης ποιος είναι ρόλος στον οποίο πρέπει να εστιάσει για αναδειξη ηθοποιού και για να ανυψώσει και την πρωταγωνίστρια που είναι το επίκεντρο. Η Κατερίνα τότε έκανε θαύμα. Φώναξε για το ρόλο του ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ, τον ΜΑΝΟ ΚΑΤΡΑΚΗ, ο οποίος είχε γυρίσει από την εξορία και περιπλανιόταν ψάχνοντας δουλειά αλλά τα θέατρα δεν τον έπαιρναν. Η αστή επαναστάτρια το τόλμησε, σνομπάροντας τις Αρχές και τα Κατεστημένα, τον κάλεσε κι έτσι τον επανένταξε στο σύστημα δίνοντας του και δευτερη σαιζόν.
Ο ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΓΟΥΑΙΛΕΡ για να αναδείξει κι άλλο την Μπέττυ Νέηβις και για να στρώσει το σασπενς, εχει εντοπίσει πως ο ζουμερός ρόλος του έργου δεν είναι ούτε του συζυγου ούτε του εραστή ούτε του εκπροσώπου της Αρχής. Οι ρόλος που θα στηρίξουν την πρωταγωνίστρια είναι ο ρόλος του δικηγόρου και της εκβιάστριας , αλλά αυτος έχει μια διαφορά και θα την πούμε παρακάτω.. Ο ρόλος του δικηγόρου είναι αυτος που κατέχει θεση σασπένς, λειτουργίας του σασπένς κιο ΓΟΥΑΙΛΕΡ δίνει το ρόλο ανάδειξης στον ρολίστα ΤΖΕΗΜΣ ΣΤΗΒΕΝΣΟΝ, που δεν ηταν από τους πολύ γνωστους, αλλά αυτος ήταν ο ρόλος της ζωής του. Ο ρόλος του δικηγόρου. . Πως θα «κοντραρονται» οι δυο ρόλοι, ο δικός του και της ηρωίδας, χωρίς να προδίδουν το τι συμβαινει κι αυτό εξαρτάται απολύτως από το πως θα παίξει ο ηθοποιός το δικηγόρο του.
Ο Γουάιλερ έχει ξεκινήσει από τον εντοπισμό του «πυρήνα» του έργου. Ποιος είναι ο πυρήνας που πρέπει να αναδείξει. Με τη σειρά τους κι οι ηθοποιοί κι ο Στηβενσον που αναφέραμε κι ο οποίος θα προταθει φυσικα για Oscar β ρόλου, έχει ακριβως εντοπίσει και διαισθανθεί τον πυρηνα. Του ρόλου. Για την Μπέττυ Ντέηβις δεν το συζητάμε.
Υαρχουν κι αλλοι καλοί ηθοποιοί στην ταινία όπως ο Χερμπερτ Μάρσαλ, ο Σέσιλ Κελαγουαίη κλπ αλλά ο ρόλος με την καθοριστική σημασία είναι του Στηβεσνσον. Οι άλλοι δυο ενισχύουν δυναμικά το πλαίσιο. Υπάρχει κι ένας ακόμα ρόλος. Ο οποίος σαφως κι εντυπωσιάζει. Μόνο που ο ρόλος αυτος είναι υπόθεση casting, κι o Γουάιλερ, ως σκηνοθέτης ηθοποιών, τον ξέρει. Είναι ο ρόλος της ντόπιας εκβιάστριας. Αυτής που κρατά το γράμμα του τίτλου στα χέρια της. Ο ρόλος όμως αυτός θέλει φυσιογνωμία. Εξωτερικά προσόντα. Μια ηθοποιό, με χαρακτηριστικά μιγάδας της Απω Ανατολής κι ένα βλέμμα που να φαίνεται ως απειλητικά παγερό. Δεν είναι ρόλος χρωμάτων. Όταν όμως βρεις αυτή την κατάλληλη γυναίκα τότε ο ρόλος βρίσκει και την εφαρμογή του. Είναι η ΓΚΕΗΛ ΣΟΝΤΕΡΓΚΑΑΡΝΤ, εξαιρετική ηθοποιός, με Oscar στο ενεργητικό της που αργότερα ο Μακαρθισμός την εξαφάνισε κι είναι η φάτσα του βλέμματος.
Να λοιπόν πως πλαισιώνει ο Γουάιλερ μέσω της διανομής την Μπέττυ Ντέηβις.
Κι από την άλλη,2ο σημείο που ΑΞΙΖΕΙ ΠΡΟΣΟΧΗΣ, το πως χειρίζεται το εξωτερικό περιβάλλον του Σόμερσετ Μομ. Τη φυτεία και την κινέζικη συνοικία. Ουσιαστικά τα υποδεικνύει. Δεν θέλει την αναπαράσταση εκείνη που θα «πνίξει» την πρωταγωνίστρια, θέλει να της αφήσει χώρο να κινηθεί. Το αποικιοκρατικό περιβάλλον, φυτεία , σπίτι, συνοικία το κάνει με τη συνεργασία του εκπληκτικού διευθυντή φωτογραφίας ΤΟΝΙ ΓΚΑΟΥΝΤΙΟ ο οποίος του κάνει μαυρόασπρους αγγέλους.
Αφηγηματικα τωρα, στο πως θα πλασάρει την πρωταγωνίστρια. Η ταινία διαθέτει ένα μπάσιμο από τα καλύτερα που μας έδωσε ποτέ η οθόνη Η Μπέττυ Ντέηβις βγαίνει από το σπίτι αλαφιασμένη, κρατώντας ένα περίστροφο που το αδειαζει εν κινήσει απέναντι σε κάποιον ..Ο Γουάιλερ με αυτό το μπάσιμο ,κι από τη γωνία που το παίρνει η κάμερα, μας έχει αρπάξει από τα μούτρα και μας έχει παραδώσει την πρωταγωνίστρια να την ανιχνεύσουμε. Διότι είδαμε ότι σκότωσε..Κι αρχίζουμε τώρα, παρακάτω, να βγάλουμε άκρη στο γιατι σκότωσε και ποιος είναι αυτος που σκότωσε. Ωσπου θα έρθει ο εκβιασμός ότι υπάρχει γράμμα που έχει στειλει εκείνη στο θύμα, αρα το θυμα δεν της ήταν κάποιος άγνωστος που μπουκαρε στο σπίτι και τον σκότωσε αμυνόμενη
Κι εκεί αναλαμβάνουν δράση ή ανατρέπουν τη δράση εκείνοι που την ξεκίνησαν. Της επιτρέπει τώρα της πρωταγωνίστριας το ξετύλιγμα του ρόλου, η Μπέττυ Ντεηβις δεν αφηνει λεπτομερεια ανεκμετάλλευτη που να μη χρωματίσει υπαινικτικά και ποτέ ξεκάθαρα….
…και τα κέφια του ΓΟΥΛΙΑΜ ΓΟΥΑΙΛΕΡ, του ΜΕΓΑΛΟΥ αυτού ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ, ύστερα από το μπάσιμο με τους πυροβολισμούς της Μπέττυ Ντέηβις και μετά τον εντοπισμό στους πυρήνες, στη διανομή, στον τρόπο διαχείρισης του σκηνικού της αποικιοκρατίας μέσω Φωτογραφίας, ερχόμαστε στο ΦΙΝΑΛΕ.
Το «ΓΡΑΜΜΑ» δεν διαθέτει μόνο ένα από τα καλύτερα μπασίματα της οθόνης αλλά κι ένα από τα πιο εμπνευσμένα και δημιουργικά φινάλε.
Το φινάλε βεβαιως και πρέπει να υπογράφει «Σιγκαπούρη», να μην ξεχνάμε την καταγωγή από τον Μωμ, κι επιλέγεται η Σελήνη της Απω Ανατολής ως Σκηνικό για τη διεξαγωγή του φινάλε, , βεβαίως κι ο διευθυντής φωτογραφίας είναι το δεξί χερι για την περίσταση αλλά κι ο μοντερ ΓΟΥΟΡΕΝ.ΛΟΟΥ που μας εχει προηγουμένως φτιάξει εντάσεις που δεν «φαίνονται» και βέβαια ο συνθέτης ΜΑΞ ΣΤΑΙΝΕΡ που με τη μουσική θα δώσει στο φινάλε το κρεσέντο.- κι οι τρεις συντελεστές ήταν υποψήφιοι για Oscar στους τομείς τους. Φυσικά κι ο Γουάιλερ μαζί τους
Τι είναι αυτό το φινάλε; Είναι ένας φόνος που θα γίνει με συνθήκες Εκλειψης Σελήνης και θα αποκαλυφθεί με το που θα φύγει το σύννεφο και θα επαναφέρει την Πανσέληνο.
Εναρξη-Φιναλε κι όλα όσα ανέφερα δείχνουν τι σημαίνει σκηνοθεσία, τι θα πει να κουβαλα ο σκηνοθέτης τη δημιουργία στο αίμα του, τι θα πει να αναδεικνύει ρόλους, τι θα πει να τον ευγνωμονεί η πρωταγωνίστρια που τη βοήθησε να ΔΙΑΠΡΕΨΕΙ.
Τι θα πει να εμπνέει κι εμάς και να θέλουμε να μελετούμε τα έργα του, με την ίδια απόλαυση και το ίδιο πάθος, όπως όταν το πρωτοείδαμε…