Το γιατί, κανείς δεν το κατάλαβε , όταν θέλησε να δει την ταινία ΕΡΓΟΚΕΝΤΡΙΚΑ. Ως έργο. Κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τη λύσσα της κριτικής και που ακριβώς εστιαζόταν. Τι μεμπτό είχε το εργο ώστε να ξεσπάσει όλο αυτό το μίσος κι ο αλληλοσπαραγμός;
Κι η απορία αυτή εκδηλώθηκε με τον εξής απλό τρόπο Παρόλο ότι η κριτική λυσσομάναγε, το φιλμ στη διεθνή καριέρα στις αιθουσες, στη σαιζόν εκείνη , του 1970-71, γινόταν Νο 8 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ. Το κοινό τους είχε προσπεράσει και πάλι, όπως είχε γίνει με το «ΔΟΚΤΩΡ ΖΙΒΑΓΚΟ», 5 χρόνια πίσω, όπου και τοτε οι κριτικοί είπαν τα δικά τους, αλλά η καριέρα στις αίθουσες ήταν το ακριβως αναποδο. Εγινε μια από τις μεγαλυτερες επιτυχίες ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ, σε ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ επίπεδο
Και στην Ελλάδα, η ταινία έγινε επιτυχία, παίχτηκε με καθυστέρηση ενός έτους, ήρθε τη σαιζόν 1971-72, ως εναρκτήριο στο «Σινεραμα» του «Ραδιο Σιτυ», παίχθηκε περίπου τρεις μηνες αποκλειστικά εκεί, και μετα βγήκε στις αίθουσες στο δίκτυο της «Δαμασκηνός Μιχαηλίδης», κι ως προσωπική εμπειρία έχω να καταθέσω ότι το είδα Κυριακή μεσημερι στις 2 η ωρα ,Φλεβαρη 1972, στο «Αττικόν» στον Πειραια , που το είχε φέρει ύστερα από τους «Διαρρήκτες» (Μπελμοντο, Ομαρ Σαριφ) που τους έπαιζε για δυο βδομάδες , και δεν έβρισκα θεση να καθισω.!! 2 το μεσημέρι. Εν μεσω διαγωνισμών Φεβρουαριου κι έγραφα Φυσική και δεν είχα διαβάσει τίποτα από την ξεσηκωμάρα ..
Ο κόσμος που είδε το εργο το λάτρεψε, μαγευτηκε, χόρτασε διότι ξεπερνά και τις 3 ωρες και να σας πω; Κανείς δεν αντελήφθη τι ειχαν γραψει οι κριτικοί, όπως φάνηκε
Τωρα, τι ‘εγραψαν; Και γιατι; Το μενος είχε ξεκινήσει εναντίον του Ντέηβιντ Λην από κάποιους ακραίους Βρετανους θεωρητικούς, οι οποίοι δεν ηξεραν που ακριβως να εστιάσουν. Απλώς δεν ήθελαν εκείνες τις μερες αυτού το ειδους το σινεμά.Κι ηταν η ε[οχή που θεωρητικοί, ήθελαν να ξαναγραψουν ην Ιστρία και προχωρούσαν στο γκρέμισμα.
Το σεναριο αφηγείται την ιστορία μιας Κυρίας Μποβαρύ, που πλήττει στην επαρχία, κόρη ταβερνιάρη, που παντρεύεται τον δασκαλο της περιοχής , αλλά όλα ερχονται κι ανατρέπονται όταν καταφθάνει ο Εγγλέζος αξιωματικός, με το λαβωμένο πόδι από τη μάχη.. Μόνο που βρσκόμαστε στην Ιρλανδία, εκεί γυρω στο 1916, τότε που έγινε ο κακός χαμός εναντιον των Εγγλέζων για την ανεξαρτησία τους. Και το χωριό είναι μιλημένο, είναι μυημένο, γίνεται αντίσταση κανονική αλλά υπάρχει και προδότης. Και τότε, θα βολευτούν όλοι με το να ρίξουν τις ευθυνες στη μοιχαλίδα, που τραβιεται με τον Εγγλέζο Και το έργο θα παρει μεγαλη δραματική τροπή, και συγκλονιστική κορύφωση. Με μία δόση εξαιρετικού σασπένς, για το θεατή που ξερει ότι η κόρη του Ραϋαν είναι αθωα ως προς την προδοσία κι ότι τον Εγγλέζο τον ερωτεύτηκε κι ο Ντεηβιντ Λην βρήκε έναν πανεμορφο για να το δικαιολογεί όλο αυτό, κι ας μην ήταν τόσο μεγαλος ηθοποιόςς, τον ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΤΖΩΝΣ αλλά ήταν αυτός που με την παρουσία του θα δικαιολογούσε την αναστατωση της Ιρλανδής Μποβαρύ, γυναίκας του μεσήλικα δάσκαλου.
Όπως έχω διαβασει στην αυτοβιογραφία του Ντέηβιντ Λην και στις μελέτες μου για το ίδιο το φιλμ, ο συγγραφέας ΡΟΜΠΕΡΤ ΜΠΟΛΤ ήθελε να γράψει μια ιστορία γενικώς αλα Μπορβαρύ. Αλλωστε κι ο Ιβάν Τουργκενιεφ στο θεατρικό κλασικό «Ενας μηνας στην εξοχή» την ιστορία μιας Ρωσίδας Κυρίας Μποβαρύ αφηγείται. Αυτό ηθελε να κάνει κι ο ΡΟΜΠΕΤ ΜΠΟΛΤ. Συγγραφεας εκείνη την εποχή στα πολύ πάνω του στο θεατρο, που δοκίμαζε την τυχη του και σε σεναρια, ήταν στην πρωτη γραμμή εκείνη την περίοδο με το βραβείο Τονυ για το «ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΟΧΕς» που του απεφερε και το Oscar στη σεναριακή διασκευή, την οποία είχε κάνει ο ίδιος η δε συνεργασία με τον Ντεηβιντ Λην είχε ξεκινήσει νωρίτερα, με τον "Λώρενς της Αραβίας", κι είχε ανταμειφθεί με Oscar, στην εόμενη, είχε κάνει τη σεναριακή μεταφορά στο «Δόκτωρ Ζιβάγκο» ..
Κι είπε τοτε του Ντεηβιντ Λην για την ιστορία της Κυρίας Μποβαρύ της δικής του, την οποία ήθελε να κάνει δώρο στη συζυγο του ΣΑΡΑ ΜΑΪΛΣ, σε ένα ρόλο που ήταν κομμένος και ραμμένος για την ΒΙΒΙΑΝ ΛΗ αλλά εκείνη δεν ζουσε πιά και φυσικά , σε άλλη ηλικία..
Ο Ντεηβιντ Λην, όμως, είχε αντιρρήσεις. Σκετη η Μποβαρύ δεν του ελεγε τίποτα.Αν όμως την έβαζε εν μέσω συγκρούσεων άλλου τυπου, κοινωνικών κατά βάση , τότε θα μπορούσε το δραμα να πάρει άλλη τροπή, να είναι εργο της εποχής του κι όχι μια Μποβαρυ απλώς αλλου συγγραφεα. Κι ανασκουμπώθηκε ο Ρομπερτ Μπολτ, κι ο Ντεηβντ Λην από πάνω του κι η Μανταμ Μποβαρυ μετετραπη σε ιρλανδικό έπος, σε επος του αγωνα κατά της Βρετανικής Κυριαρχίας.
Ωστόσο, ήταν κι από τα στοιχεία που επικαλέστηκαν οι επικριτές ψάχνοντας να βρουν πάτημα. Διότι το πρόβλημα ήταν το είδος κινηματογραφου που εκπροσωπούσε ο Λην κι η ταινία του και το άλλο, ότι και καλά έθιγε τον Ιρλανδικό αγώνα ήταν πρόσχημα, που δεν έπιασε και πολύ. Διότι στο να επιτευχθεί η δραματικότητα υπήρχε από τη μια το θρησκευτικό στοιχείο , μία άπιστη στην Ιρλανδία του ακραιφνους Καθολικισμού και συγχρόνως όλο αυτο εν μέσω μιας πολιτικο-κοινωνικής θυελλας, καθως η χωρα παλευει για την ανεξαρτησία της η άπιστη γίνεται ερωμένη του εχθρου. . Ετσι όμως εγινε «Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΡΑΫΑΝ» η εργαρα που έγινε διότι αυτοί που την έκαναν ήξεραν από δραματουργία.
Κι η ΕΡΓΑΡΑ δεν είχε να κάνει μόνο με το περιεχόμενο, είχε να κάνει και με τη σκηνοθεσία του Λην, με την υπογραφή του, με τη μετατροπή σε έπος. Με το πως όρισε το πλαίσιο στο οποίο εξελισσόταν η δράση. Ο ΦΡΕΝΤΥ ΓΙΑΝΓΚ, ο διευθυντης φωτογραφίας, που μας ειχε στεγνωσει το στομα στην ερημο του «ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ» και μας είχε παγωσει τα πόδια στα χιόνα του «ΔΡ.ΖΙΒΑΓΚΟ», αναλαμβανε τωρα την αισθητική του ΑΝΕΜΟΥ και το θόρυβο του, σε συνεργασια με τους ηχολήπτες που προταθηκαν κι εκείνοι για Oscar στον τομέα τους. Τις ανεμοδαρμένες ακτες της Ιρλανδίας του 1916. Σε εικόνα και Ηχο.Κι υπο αυτή τη σκέπη όριζε ολη η φωτογραφία τη σκηνοθεσία του Ντεηβιντ Λην: ο ανεμος που χτυπάει την Ιρλανδία. Κι η σεκανς αποθέωση είναι όταν όλο το χωριό, συμμετέχει σιωπηλα στη συνωμοσία κατά των Βρετανών και πηγαίνουν να παραλάβουν τον παράνομο εξοπλισμό που έρχεται από θαλάσσης, μέσα σε μια οργιώδη θύελλα, όπου η κινηματογράφιση είναι ένας άθλος… Κι η ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΦΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ένας έτερος άθλος. Διότι το σενάριο έχει φροντίσει, καθ’ υπόδειξιν του σκηνοθέτη, η σκηνή αυτή με τη θυελλα που θα κοψει τις ανασες και θα διαρκεσει πολύ, τόσο καθαυτή όσο κι η προετοιμασία της, να έχει ως επακόλουθο την προδοσία, την υπαρξη προδότη.. Ετσι γίνονται τα έργα. Τη μεγαλη σκηνη πρεπει να τη συνδέεις με κάτι δραματουργικά υπέρτατο , να είναι μέρος κομβικό του σεναρίου. Διαφορετικά, ωραια σκηνή, ΄χωρίς περιεχόμενο, δεν καταγράφεται..
Η διανομή ηταν «αναπάντεχη». Ξαφνιάστηκαν που πήρε για δασκαλο τον ΡΟΜΠΕΡΤ ΜΗΤΣΑΜ-ο οποίος ήταν υπέροχος, υπο την μπαγκετα του μαέστρου Η ΣΑΡΑ ΜΑΙΛΣ πραγματικά είχε παίξιμο που μπορούσε να θυμίσει την Βιβιαν Λη, δεν είχε βέβαια την ομορφιά της αλλά δεν παιζόταν πάνω εκεί το θέμα. Το έργο γινόταν με νοοτροπία 70ς κι όχι κλασικού Χόλυγουντ
Και για το ρόλο του μουγγου-τρελλού του χωριού, που είναι ρόλος χωρίς κείμενο, διάλεξε τον ΤΖΩΝ ΜΙΛΣ, εξαιρετικό καρατερίστα της βρετανικής σκηνής κι οθόνης. Και λεει ο Ντεηβιντ Λην στην αυτοβιογραφία του, πως ένα βραδυ που κάθισαν να δουν γυρισμένα πλάνα της μέρας, ζήτησε να του φωναξουν τον Τζων Μιλς να τον ρωτήσει κάτι. Ηρθε ο Μιλς κι η ερωτηση του Λην ήταν εξής απλή; «Εχεις πάρει ποτέ Oscar;». Ο Μιλς έγνεψε αρνητικά. «Αυτό, δεν σε ηθελα κάτι άλλο, μπορείς να πηγαίνεις» του είπε ο ΛΗΝ και συνέχισε τη δουλειά με την ομάδα του μοντάζ.
Φυσικά κι ο ΤΖΩΝ ΜΙΛΣ πήρε το Oscar β’ ρόλου της χρονιάς εκείνης, κι ο δευτερος χρυσωμένος ήταν, όπως είπαμε, ο ΦΡΕΝΤΙ ΓΙΑΝΓΚ για τη φωτογραφία όπου πήρε το τρίτο του σε συνεργασία με τον Λην. Παραδόξως εδώ δεν προτάθηκε ο άλλος συνήθης υποπτος του Λην , ο συνθέτης Μωρις Ζαρ.. Εδώ τα θέματα είναι σαν να μενουν αναλοκλήρωτα , κυριως το θεμα της συναντησης στις ακτες, κι αυτό ήταν επιθυμία του Λην που «παγίδεψε» τον Ζαρ, να μην ολοκληρώνονται,να μη λειτουργεί η μουσική σαν να επρόκειτο για ρομάντζο.... Τα μοτιβα τους τα χρησιμοποίησαν αργότερα , στο «Περασμα στην Ινδία», όπο τα επεξεργάστηκε εκ νέου ο Ζαρ και πήρε εκεί το τρίτο του..
Η Σαρα Μαιλς προτάθηκε, το έχασε από την Γκλέντα Τζάκσον στις «Ερωτευμένης γυναίκες» του Κεν Ρασελ,κι ενώ πήγαινε για μεγαλα πραγματα κι ο Μπολτ της εγραφε εργα, εκείνη πήγε κι ερωτευτηκε τον Μπαρτ Ρεύνολντς, όταν εκαναν στην Αμερική το γουεστερν του Ρίτσαρντ Σαραφιαν «Η γατα που χόρευε» (The man who loved cat dancing). Κι ο συζυγος Ρομπερτ Μπολτ την πέταξε από το θρονο που της ετοιμαζε.
Από όλη αυτή την οδύνη του διασυρμού, το μόνο που έμεινε ηταν μια πικρία για τον ΝΤΕΗΒΙΝΤ ΛΗΝ, μια απογοήτευση βαθιά για τη συμπεριφορά εναντίον του, την εντελως αναίτια, ο οποίος από την οργή του αποφασισε να αποσυρθεί. Εμεινε 14 χρόνια εκτός. Τόσο χρειάστηκε να του περασει ο θυμός. Επανήλθε με το «ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ»
Ας σημειωθεί, ότι το ίδιο έγινε και στην Ιαπωνία τότε, από τους Ιάπωνες θεωρητικούς των διαφόρων «καγιε» και του γενικότερου γκρεμίσματος που ηταν τότε της μοδας, εναντιον του δικου τους θρύλου Ακιρα Κουροσάβα. Όταν πήγε να κάνει νεορεαλισμό αλα ιαπωνικά, από θαυμασμό στον Βιττόριο Ντε Σίκα, με τη «Γειτονια των καταφρονεμένων». Η οποία προτάθηκε και για το Ξενόγλωσσο Oscar για να το χάσει από τον δικό του θαυμαζόμενο Βιττοριο Ντε Σικα, ο οποίος είχε εγκαταλείψει όμως πιά τον νερεαλισμό και βραβευόταν για τον «Κήπο των Φιντσι Κοντινι». Κι ενώ «η γειτονια των καταφρονεμένων» ειχε τεραστια αποδοχή, με διεθνή αναγνωριση και καριέρα, στην Ιαπωνία οι θεωρητικοί τη βαραγαν αλύπητα. Ο Κοροσαβα τα πηρε στο κρανίο πολύ χειρότερα από ό,τι ο Ντεηβιτ ΛΗν κι έγινε… «γιός του Ράϋαν». Τι εννοώ; ΑΥΤΟΜΟΛΗΣΕ!!Τον τροπο αυτόν βρήκε να τιμωρήσει τους συμπατριώτες του. Ενώ δεν ηταν κομμουνιστής, σηκώθηκε και πήγε στη ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ, εγκατασταθηκε για κάποιο διαστημα εκεί, έκανε ταινία εκεί και πήρε το δευτερο ξενογλωσσο τoυ Oscar ως εκπρόσωπος αυτή τη φορά της ΕΣΣΔ , με το «Ντερσού Ουζαλα» ενώ κατά διαβολική συμπτωση εκείνη τη χρονιά είχε προταθεί κι η Ιαπωνία με έργο κάποιου άλλου…. Το «Sandakan No 8» του Κέι Κουμάι, φεμινιστικού χαρακτήρα..
Την «ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΡΑΫΑΝ» η χώρα που την τίμησε ως καλύτερη ταινία ήταν η ΙΤΑΛΙΑ, στα DAVID DI DONATELLO, που της έδωσαν το βραβείο της Καλύτερης Ξένης Παραγωγής.